Prije 230 godina objavljen “Mali bukvar za veliku decu” Mihaila Maksimovića: Britki temelj srpske satire
BANjALUKA - “Mali bukvar za veliku decu” knjiga je štampana u prvoj srpskoj štampariji Stefana Novakovića u Beču 1792. godine i prvo je srpsko satirično djelo.
Autor knjige je književnik Mihailo Maksimović, a ovo djelo je, u stvari, jedna mala knjiga, u kojoj se nalazilo 117 pričica poredanih azbučnim redom, u kojima autor kritikuje različite nivoe srpskog malograđanskog društva 18. vijeka.
Vođen željom za kritikom i duhom prosvjetiteljstva, Maksimović je ovom satiričnom knjigom napravio dobar temelj srpskoj satiri i njenom budućem usmjerenju.
- Sadržina “Malog bukvara” je raznovrsna. Najveći deo njegov uperen je protiv kaluđera i predstavnika crkve uopšte. Kod reči čoja, na primer, kaže se: “Od deset rifa crne čoje, celi kaluđer iziđe”. Za “apostole” se veli: “U tom su se promenili što pervi peške hoždahu, a sadašnji na šest konja se vozu.” Kod reči zejtin: “Kaluđeri ne jedu jela krome sa zejtinom. Ja mislim, najbolje bi oni učinili kad bi se tamo preselili gdi zejtin raste”. Povodom reči štaka pisac ima ovakvu asocijaciju: “Govori se da štaka svakog vaselenskog patrijarha dugačka jest. Blagodarenije Bogu što do nas ne dopire”. Ali sem ovih i sličnih, ima tu i drugih predmeta satire. Za cenzore, npr. Maksimović kaže: “Cenzori su babice svakog pismenog sočinenija. Ali mnogo puti dete sakato kroz njih ostane” - zabilježio je Đuro Gavela o ovom djelu u “Ogledima i kritikama” prije nekoliko decenija, a danas, 230 godina nakon objave ovog djela, važno je sjetiti se početaka, začetaka i ukazati na dugu tradiciju srpske humorističke misli.
Gavela je pribilježio da je knjiga prepuna oštrine, živahnosti, dosjetljivosti i svježih i duhovitih aluzija.
Iako pomalo zaboravljena, ova mala knjiga jeste bila inspiracija za mnoge radove kasnije, te je tako u djelu “Aforističnost Malog bukvara za veliku decu Mihaila Maksimovića” Đorđa M. Đurđevića zabilježeno da svaki aforizam živi zasebno, te da je to žanr koji je samodovoljan. Njegove glavne osobine su komički efekti, angažovanost i sažetost.
- Posmatrajući “Mali bukvar za veliku decu” Mihaila Maksimovića, svaki aforistički zapis jeste jedan zaseban svet koji, naizgled, nema dodirnih tačaka sa ostalim - zapisao je autor koji se u svom radu detaljno osvrnuo na aforizme zabilježene u knjizi, na njihov značaj, ali i na nedostatke.
Ovo djelo doživjelo je reizdanje 2009. godine, u izdanju “Službenog glasnika”, a priređivač je Mirjana D. Stefanović, koja je i autorka predgovora u kojem je djelo bolje približeno savremenom čitaocu.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
