Vijek holivudskog studija "MGM": Filmovi, zvijezde, bankroti i lav Leo

Kompanija čiji moto “Ars Gracia Artist” ili umjetnost radi umjetnosti, tri riječi na latinskom iznad kultne figure ričućeg lava, čine moto jednog od najdugovječnijih filmskih studija u holivudskoj istoriji, koji je na svom vrhuncu posegnuo prema zvijezdama stvarajući najpoznatije svjetske filmove, ali kada je pao, to je bila epska propast.

GLAMUR I MJUZIKLI

Godine 1924. poslovni magnat Markus Lev kupio je mali filmski studio “Metro pikčures”, kako bi obezbijedio zalihe filmova za svoj lanac bioskopa, ali problem je bio što je njegovim filmovima nedostajalo kvaliteta, pa je iste godine kupio mali studio “Goldvin pikčures” - zajedno sa maskotom, ričućim lavom iz stvarnog života po imenu Leo, čiji je čuveni urlik snimljen 1929., kada su filmovi dobili zvuk. Nedostajao mu je samo čovjek iz Holivuda koji bi nadgledao posao u njegovim proizvodnim pogonima, a riješenje je bio predsjednik firme “Majer pikčures”, kontroverzni Luis B Majer. I tako su 17. aprila 1924. godine “Metro, Goldvin i Majer” postali jedna firma i jedan od najvećih holivudskih studija zlatnog doba Holivuda, kada su studiji velike petorke imali ogromnu moć.

Studiji, odnosno velika petorka “MGM”, “RKO”, “Tventi senčuri foks”, “Vorner bros” i “Paramaunt”, kontrolisali su svaki aspekt filmova od toga ko su pisci, režiseri i glumci do mjesta gdje će se prikazivati. Studiji nisu bili vlasnici samo bioskopa u kojima su se prikazivali njihovi filmovi, već su doslovno posjedovali i glumce koji su bili vezani strogim ugovorima. Među zlatnim zvijezdama “MGM” bili su Klark Gejbl, Dona Rid, Frenk Sinatra, Džudi Garland, Ketrin Hepbern, Greta Garbo, Fred Aster, pa čak i pas po imenu Pal (poznatiji kao Lesi).

Stiv Bingen, istoričar filma i autor više knjiga o “MGM”-u, kaže da je studio u velikoj mjeri stvorio ideju o filmskim franšizama, koje će postati od velike važnosti za modernu kinematografiju.

- Tridesetih godina prošlog stoljeća povremeno su se stvarali nastavci za popularne filmove, ali samo povremeno nakon što se prvi film pokazao uspješnim, ali “MGM” je sa Tarzanom i Stenlijem i Olijem u velikoj mjeri inovirao ideju serije filmova sa ​​kontinuiranim zapletima i likovima na duže staze. Što će, naravno, kasnije zasaditi sjeme za komedije situacije, trilogije, franšize, kinematografske svemire i za dugotrajno epizodno pripovijedanje generalno - rekao je Bingen.

Svaki od velikih pet studija imao je nešto u čemu je želio biti glavni, a  za studio “MGM” , to je bio glamur. Vođeni prvobitnim sloganom studija: “Više zvijezda nego što ih ima na nebu”, glumci su natjerani da žive životom koji je studio predstavljao mjestom punim sjaja i glamura, a fikser po imenu Edi Maniks bio je na platnom spisku kako bi održao zvijezde u redu i osigurao da brojni skandali nikada ne dođe do medija.

Takođe, “MGM” je bio poznat  po snimanju mjuzikla, koje je učinio vodećim žanrom tog perioda, pod vođstvom genijalnog Artura Freda. Nakon što je 1939. radio kao pridruženi producent na “Čarobnjaku iz Oza”, studio je dao Fredu vlastitu produkcijsku jedinicu samo za mjuzikle. Njegov studio, sa sjedištem u Kulver sitiju, bio je sastavljen od najboljih pisaca, reditelja, kompozitora i zvijezda koje je mogao pronaći, uključujući režisere Vinsenta Minelija i Čarlsa Valtersa, tekstopisca Rodžera Edensa, dizajnera i producenta Lemuela Ajersa i koreografa Majkla Kida. 

Njihovi filmovi poput klasika “Djevojke u vojsci”, “Pjevajmo na kiši”,  “Amerikanac u Parizu”, harali su blagajnama, ali i osvajali “Oskare”, pretvarajući studio u gospodare Holivuda tokom 40-ih.

Ipak, nakon Drugog svjetskog rata studio se tokom 50-ih i 60-ih  počeo boriti sa problemima, koji će polako dovesti do njegovog velikog pada deceniju kasnije. Naime, nakon donošenja tzv.  “Paramaunt dekreta” iz 1948. godine, produkcijske kompanije više nisu mogle posjedovati bioskope, a u međuvremenu se pojavila televizija, čiju je moć studio potcijenio, kasno reagujući na promjenu distribucije i sporim ulaskom u novi posao. Brojna njihova izdanja su takođe bila veoma loša na blagajnama poput “Kralj kraljeva”(1960) ili “Četiri jahača apokalipse”(1961), ali je katastrofa nastala filmom  “Pobuna na brodu Baunti” iz 1962. godine, zbog koje je studio izgubio šest miliona dolara.

RASPRODAJE I LAS VEGAS

Glavšine studija su  rješenje za posrnule finansije i poslovne promašaje vidjele u ulaganjima sumnjivog biznismena iz Las Vegasa po imenu Kirk Kerkorijan, koji je 1969. godine ušao u posao “MGM”-a. Njegovi interesi bili su prvenstveno u nekretninama,  ali je vidio vrijednost koju glamurozna reputacija studija može donijeti jednom hotelu i kazinu u Las Vegasu, pa je kupio 40 odsto udjela u kompaniji.

- Kerkorijan je lukavo shvatio da je lav Leo, logo “MGM”-a, vjerovatno najpriznatiji znak na svijetu. I zamislio je da koristi taj logo kao svoje javno lice za ostatak svog carstva. Uspio je, iako ironično, nikada nije logo uspio učiniti brend uspješnim u samom Holivudu - rekao je Bingen. Da bude gore, Kerkorijan je tri puta kupio i prodao kompaniju, svaki put oduzimajući njenu imovinu i stavljajući najgoreg mogućeg pojedinca na čelo. Uključujući i mutnu akviziciju iz 1990. Kada je “MGM”  prodat italijanskom gangsteru Đankarlu Paretiju, koji je upravljao jednom od Kerkorijanovih kockarnica u Las Vegasu, ali je samo ukaljao Leovu reputaciju u Holivudu, pa se Bili Kristal na dodjeli “Oskara” 1991. godine našalio na pozornici da u budućnosti Leo neće urlati, već će zauzimati peto mjesto.

Uprkos ogromnim uspjesima “Ben-Hura” (1959), “Čarobnjaka iz Oza” (1939) i “Prohujalo s vihorom” (1939), studiju “MGM” je ponestajalo novca. Da bi nadoknadio uložena sredstava, Kerkorijan je 3. maja 1970. održao aukciju za prodaju, koja je trajala dvije sedmice i prodala decenijama skupljane filmske memorabilije. Izvještava se da je prodaja donijela osam do 10 miliona dolara i rasprodato je sve, od kočija iz “Ben-Hura” do više pari crvenih cipela koju je nosila Džudi Garland u filmu “Čarobnjak iz Oza”. Ostale zapažene prodaje uključivale su kaput Klarka Gejbla za 1.250 dolara, vjenčanicu Elizabet Tejlor iz “Nevjestinog oca” koja se prodaje za 650 dolara i kaput Spensera Trejsija za 125 dolara.  Neki artikli se uopšte nisu prodavali, već su poslati  u “MGM Grand” kockarnicu u Las Vegasu da se prodaju u suvenirnici i koriste kao ukrasi. Stiv Bingen kaže da nije bilo dileme da je ovo bio kraj jednog sna i vrhunac pada za studio koji je godinama vladao Holivudom.

- “MGM” je bio poput Kamelota ili Oza ili nekog fantastičnog kraljevstva, koje obični smrtnici nikada prije nisu mogli posjetiti, a odjednom su se kapije tog kraljevstva otvorile i svako sa novčićem ili dolarom mogao je da zaluta unutra i pretura po donjem vešu Grete Garbo ili isproba cipele Freda Astera. Djelovalo je neopisivo groteskno. I dalje je tako - rekao je Bingen.

Ipak, kroz sve te probleme postojala je jedna franšiza zaslužna što je više puta spasila “MGM” sa ivice bankrota. Prvi film o Džejmsu Bondu “Doktor No”, pojavio se na ekranima 1962. sa Šonom Konerijem kao glavnim junakom. Film je producirao ogranak MGM-a pod nazivom “Junajted artist” (UA), krilo kompanije koja je trebalo da radi više umjetnički nastrojene filmove. Pod pritiskom, odlučili su da snime film o Bondu, što se pokazao kao veliki uspjeh. Na kraju je donio 59,5 miliona dolara na blagajni (oko 611,4 miliona dolara u današnjem novcu). Već proslavljen romanima Jana Fleminga, tajni agent 007 vratio je “MGM” na svjetsku scenu kao jedan od velikih studija, nastavljajući uspjeh kroz svaki novi film iz serijala, koji se danas sastoji od 25 filmova koji su ukupno zaradili preko 7,04 milijarde dolara na blagajnama.

Tokom osamdesetih Kerkorijan je prodao studio Tedu Tarneru, koji je rasprodao zemljišete studija  i zadržao filmsku biblioteku pa prodao studio ponovo Kerkorijanu, koji ga ponovo 2004 .godine prodaje konzorcijumu koji je vodio “Soni”.

Ipak, “MGM” je posljednji put pao u stečaj 2010. godine, što je dovelo do reorganizacije kasnije tokom godine. Ipak, to nije bilo dovoljno da bivši veliki studio ostavi svoje probleme iza sebe. Moćna kompanija “Amazon” je 2021. godine kupila 50 odsto udjela u studiju za 8,45 milijardi dolara, kako bi pojačala svoju striming ponudu, a kao i mnogi “MGM”-ovi potezi, kupovina je dočekana sa skepticizmom. Međutim, Bingen tvrdi da je bolje da “Amazon” preuzme Leovu uzicu nego bilo koji drugi studio ili medijska kompanija, upoređujući to sa “Diznijevom” kupovinom, “Tventi senčuri foksa” koja je dovela do masovnog gubitka posla zaposlenih zbog dupliranja pozicija.

Sa druge strane, nedostatak je u tome što se “Amazonov” korporativni mentalitet tehnološke kompanije ne uklapa uvijek dobro sa cijelom kreativnom dinamikom zasnovanom na umjetničkim odnosima.

Uprkos nevoljama i problemima te tržišnim udjelom koji je pao na manje od dva odsto filmskog tržišta, istorijsko nasljeđe studija “MGM” se nastavlja, a mnogi ga još  smatraju najvećim od svih velikana od petorke zlatnog doba Holivuda. Njihov katalog prepun je velikih filmova, omiljenih klasika i isplativih franšiza poput serijala  o Bondu ili Rokiju, a posljednji film koji su izbacili pod svojim logoom, jeste rimejk “Kuće na putu” i kontroverzna sportska drama “Izazivači” sa najvećom mladom zvijezdom današnjice Zendajom.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.