Preminuo legendarni scenarista i režiser Robert Taun

Čuveni umjetnik, prepoznatljiv po bradi, dugoj kosi i cigari u ustima tokom života postao je hodajuća legenda filmske industrije kao vrstan scenarista, mitskih figura generacija novog  Holivuda te jedan od najtalentovanijih pisca u istoriji američkog filma.

Taun je osvojio „Oskara” za „Kinesku četvrt”, bio je nominovan još tri puta, za filmove „Posljednji detalj” (1973), „Šampon” (1975) i „Grejstok” (1984), a 1997. dobio je nagradu za životno djelo od Saveza pisaca Amerike. Bio je nadaleko cijenjen kao velemajstor u pisanju dijaloga, iako je bio manje nadaren da ispoštuje rokove te je postao poznat po tome što je isporučivao dugačke, neuobičajene scenarije daleko nakon rokova. Filmski istoričar Dejvid Tomson nazvao ga je fascinantnom kontradikcijom unutar svog zanata.

- Taun je na mnogo načina bio idealistički, sentimentalan i vrlo talentovan pisac, sa druge strane on je bio pobožni kompromitator, odgađač, toliko nesiguran da je ponekad izgledao prevrtljiv - rekao je Tomson.

Taun je rođen kao Robert Bertram Švarc u Los Anđelesu i preselio se u San Pedro nakon što je očev posao, prodavnica haljina, zatvoren zbog Velike depresije. Oduvijek je volio da piše, a čitanje tekstova kritičara Džejmsa Adžija inspirisalo ga je za rad u filmskoj industriji. Neko vrijeme u mladosti, Taun je radio na brodu za ribolov tune i često je govorio o njegovom uticaju na karijeru pisca.

- Poistovijetio sam pecanje sa pisanjem u mislima do te mjere da je svaki scenario bio kao plovidba sa pecanjem. Ponekad oba posla uključuju čin vjere... Ponekad te samo vjera održava, jer misliš: Prokletstvo, ništa, ni zalogaj danas. Ništa se ne dešava, ali prije ili kasnije i riba ili priča zagrize - rekao je Taun.

Njegov uspjeh došao je nakon dugog rada na televizijskim emisijama te na niskobudžetnim filmovima producenta B-filmova Rodžera Koromana poput „Stvorenja iz ukletog mora” i „Posljednje žene na zemlji”, gdje je do savršenstva izbrusio zanat pisanja. Svoj proboj u vode A-produkcije postigao je zahvaljujući Vorenu Bitiju, koji je tokom rada na legendarnom krimiću „Boni i Klajd” doveo Tauna da obavi reviziju scenarija Roberta Bentona i Dejvida Njumena te ga držao na setu dok se film snimao u Teksasu. 

Ipak, zbog sukoba sa producentima njegovi doprinosi nisu bili priznati za slavni kriminalistički film objavljen 1967. godine, ali je Taun uspio ući u Holivud, gdje je kao pisac duh radio na klasicima poput „Kuma” i „Rekao je, vozi”. Puno priznanje pod svojim imenom dobio je za scenarije filmova „Posljednji detalj” Džeka Nikolsona i Bitijevu komediju „Šampon”, ali u besmrtnike sedme umjetnosti ušao je pisanjem scenarija za „Kinesku četvrt”, slavnog noar triler Romana Polanskog iz 1974. smještenom u vrijeme Velike depresije.

Taunov scenario je od tada osnovni dio časova pisanja filmova, iako služi i kao lekcija o tome kako se filmovi teško snimaju i rizicima pripisivanja bilo kog filma jednom čovjeku. Priznao je kasnije blisku saradnju s Romanom Polanskim dok su revidirali i zaoštravali priču i žestoke sukobe sa režiserom o kraju filma, završetak koji je Polanski gurao, a Taun se kasnije saglasio da je bio pravi izbor.

Studiji su preuzeli veću moć nakon sredine sedamdesetih i njegov ugled scenariste je opao, kako zbog njegovih zloglasnih probijanja rokova tako i zbog teške naravi i sklonostima porocima, poput alkohola i kokaina u to doba. 

Njegovi vlastiti napori u režiji, uključujući „Jednostavno najbolja” (veza sa glumicama, razvod i hapšenje zbog kokaina) i „Zora očajnika”, imali su prosječne rezultate na blagajnama, iako su dobili pohvale kritike. Njegov je bio i scenario za film „Grejstok: Legenda o Tarzanu  gospodaru majmuna”, ali je on razočaran, što nije dobio režiju, potpisao scenario imenom svog psa PH Vazeka, tako da je Vazek postao prvi pas nominovan za „Oskara”.

Film „Dva Džejka”, dugo očekivani nastavak „Kineske četvrti”, bio je komercijalno i kritičko razočaranje kada je objavljen 1990. i doveo je do privremenog otuđenja između Tauna i Džeka Nikolsona, koji je režirao film. 

Otprilike u isto vrijeme, pristao je raditi na filmu koji je bio daleko umjetničkih aspiracija sedamdesetih, u produkciji Don Simpsona i Džerija Brukhajmera „Dani grmljavine” sa Tomom Kruzom kao vozačem trkaćih automobila i Robertom Duvalom kao šefom njegove ekipe, u režiji Tonija Skota. Sportski film iz 1990. bio je hit uz brojne obožavatelje, među koje spada i Kventin Tarantino, a Tauna je vratio poslu koji je najbolje radio. 

Na Kruzovo insistiranje upravo je on radio kao scenarista na na advokatskom trileru „Firma” i prva dva filma iz serijala „Nemoguća misija”. Njegov posljednji film je bio „Pitaj prašinu” (2006), melodrama  koju je napisao i režirao, zasnovana na hvaljenom romanu Džona Fantea sa Kolinom Farelom i Salmom Hajek u glavnim ulogama. 

U poznijem dijelu karijere bio je konsultant na hvaljenoj seriji „Ljudi sa Menhetna”, a kao potpisani i nepotpisani scenarista radio je na 37 filmova. Taun je bio oženjen dva puta i imao je dvoje djece. 

„KINESKA ČETVRT”

Pozadina snimanja „Kineske četvrti” je i sama postala svojevrsna detektivska priča, istražena u brojnim knjigama i dokumentarcima.

Ovim burnim snimanjem bavili su se memoari slavnog producenta Roberta Evansa „Klinac ostaje u slici” ili knjiga „Velikom zbogom” Sema Vejsona koji je u potpunosti posvećen „Kineskoj četvrti”. 

Naime Vejson je naveo da je Taun u velikoj mjeri pomogao pisac duh, bivši cimer sa fakulteta Edvard Tejlor, koji nije tražio priznanje za film jer je njegovo „prijateljstvo s Robertom” bilo važnije, a posebna priča su bili brojni sukobi i skandali na snimanju između Tauna, Džeka Nikolsona, Fej Danavej i režisera Romana Polanskog uz obilje narkotika i alkohola na setu.
 

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.