“Gospodar prstenova: Družina prstena” slavi 20. rođendan: Jedan film da ih u bioskopu veže
Od početka filmske avanture znane kao “Gospodar prstenova” na velikom ekranu, 10. decembra ove godine navršilo se dvadeset godina. Ova izuzetna priča svoj život na velikom platnu započela je svjetskom premijerom prvog filma “Družina prstena” na Trgu Odeon Lester u Londonu, dok je malo kasnije, 19. decembra, krenula svjetska distribucija i uspješni filmski pohod za istoriju.
Dvije decenije kasnije jasno je da je ova franšiza od tri filma u režiji Pitera Džeksona postala kulturni artefakt, čija vrijednost i značaj prevazilaze okvire filmske industrije, žanra epske fantastike i pop kulture. To je istovremeno kritički nahvaljena adaptacija velike knjige, bezvremenski fantastični ep, uspješna blokbaster franšiza, “Oskarima” krunisano filmsko remek-djelo i u velikoj mjeri proizvod određenog vremena. Tolkinovo književno istraživanje briljantno zamišljenog univerzuma Srednje zemlje i dalje oduševljava milione obožavalaca, a Džeksonova adaptacija ostaje jedan od vrhunaca njenog uticaja na modernu kulturu. Ipak, na početku priče to je bio ogroman rizik za sve aktere uključene u njeno stvaranje. Studio “Nju lajn sinema” preuzeo je sa trilogijom “Gospodar prstenova” finansijski rizik kakav niko drugi nije uradio u istoriji Holivuda.
Tri filma, svaki sa budžetom od 100 miliona dolara i bez velikih zvijezda, snimljena su uzastopno tokom dugotrajnog snimanja na Novom Zelandu, daleko od producentske kontrole. Projektom je upravljao režiser, u to vrijeme najpoznatiji po kultnim horor filmovima sa malim budžetom kao što su “Braindead” i “Mett The Feebles”. Dodatni problem je što se radilo o adaptaciji djela iz žanra epske fantastike, a koje su ranije uglavnom loše prolazile u bioskopima. U ovom slučaju čak je riječ o klasiku i temelju žanra koji je imao iza sebe fantastičnu publiku, spremnu da odmah sahrani svakog zbog skrnavljenja predmeta njihove ljubavi. Na papiru, ništa od toga nije izgledalo kao recept za uspjeh, makar ne po pravilima koja su važila u Holivudu tog vremena, tačnije sve je mirisalo na katastrofu.
Ipak, bilo je nekoliko važnih činjenica koje su svaka na svoj način bile mala revolucija unutar sedme umjetnosti. Ključna je stvar ipak bila da je talentovani Džekson i sam bio apsolutni obožavalac serijala koji je filmovima pristupio iz ugla znalca i poštovaoca, pažljivo oživljavajući na ekranu ključne momente Tolkinovog svijeta, ali je kao vješt umjetnik bio i te kako svjestan da se neki rezovi i promjene moraju odraditi u novom mediju.
Druga jednako važna stvar za uspješno snimanje bio je razvoj tehnologije i digitalnog snimanja sa revolucionarnim tehnikama nastalim u okviru “Lukas filma”, slavnog Džordža Lukasa, što je omogućilo da se raskošno vizuelno bogatstvo Srednje zemlje dostojno oživi u bioskopu, a da ne izgleda kao drugorazredni istorijski spektakl sa elementima žanra “mača i magije”.
Mora se pomenuti i fantastično odrađen kasting, u kojem je Džekson vješto pomiješao nastupe filmskih ikona poput Jana Mekelena, Kejt Blanšet i Kristofera Lija sa iskusnim epizodistima koji su dobili glavnu rolu poput Šona Bina i Viga Mortensena, dok su šlag na tortu bile mlade snage u usponu kao Orlando Blum, Elajdža Vud i Liv Tejlor, koji su bili priključak na puls mlađe generacije publike.
Takođe, treba pomenuti i njihov lični entuzijazam da nastupe u ovom projektu, često i ispod cijene, a već je legendarna priča kako je Vud sam snimio svoj video u roli Froda i poslao ga Džeksonu da bi sebi omogućio audiciju. Ne treba zanemariti ni Džeksonovu odluku da kroz jake ženske likove privuče žensku publiku, koja do tada nije pretjerano obraćala pažnju na žanr epske fantastike jer su, objektivno gledano, i kod samog Tolkina ženski likovi bili u drugom planu u odnosu na filmsku verziju.
Pažljivo složena kombinacija ključnih elemenata, gdje se pedantno i pomno vodilo računa o svakoj sitnici, od kostima preko oružja, krajolika do muzičkih partitura genijalnog Hauarda Šora, uspjela je da oživi kao veličanstvena filmska cjelina koja, bez obzira na monumentalnu kompleksnost teme i produkcije, na ekranu djeluje krajnje direktnim i iskrenim emocijama, kako na scenarističkom, tako i na vizuelnom planu.
Što je još važnije, protok vremena nije narušio ni kvalitet ni ljepotu “Družine prstenova”, koja i danas jednako plijeni svojim kadrovima kao davne 2001. godine bez obzira na to da li je u pitanju napeta potjera Nazgula za hobitima, borba sa Balrogom u rudnicima Morije, idilični svijet vilovnjačkog kraljevstva Lotlorijen ili epski kadrovi Boromirove herojske smrti pod strijelama orka.
Štaviše, osim što su filmovi bili privlačni među ljubiteljima Tolkinovih knjiga, oni su takođe naišli na značajno poštovanje kritike, sa čitavom trilogijom koja je osvojila nevjerovatnih 17 “Oskara” napokon otvorivši put žanru epske fantastike da pribavi poštovanje i ljubav publike koja je trasirala put svim drugim žanrovskim franšizama poput “Igre prestola”.
Ne treba zaboraviti da je trilogija stigla u vrijeme kada filmske franšize još nisu bile uobičajena norma kao danas, a uspješni serijali poput “Ratova zvijezda” ili “Indijane Džonsa” više su bili posljedica uspjeha prvog filma nego jasnog plana da se snimi uspješan serijal. Ovo bi možda, pored kolosalnih tehničkih dostignuća koje je trilogija unijela u kinematografiju, moglo da bude najveći doprinos Džeksonove trilogije blokbaster ere bioskopa. Ovi filmovi s punim pravom smatraju se modernim klasicima svjetske kinematografije i često se upoređuju sa originalnom trilogijom “Ratovi zvijezda” u smislu uticaja na tokove moderne kulture. “Družina prstena” je odjeknula kod publike u svakom pogledu postavši drugi film sa najvećom zaradom 2001. godine (987 miliona dolara) na blagajnama, dok su i “Dvije kule” i “Povratak kralja” bili šampioni u svojim godinama. Treći dio serijala “Povratak kralja” osvojio je svih 11 nagrada za koje je bio nominovan, izjednačivši se sa “Titanikom” i “Ben Hurom” po broju kipića. Golum (Endi Serkis) je čak posjetio i MTV filmske nagrade uživo da uzme “svoj prekrasni”, dok je sam film bio inspiracija za brojne druge vidove umjetnosti, od muzike preko ilustracija do stripa. Jednostavno rečeno, “Družina prstena” već je svojim legendarnim uvodnim riječima: “Svijet se promijenio…”, nagovijestila da će savršeno uhvatiti, kako suštinu
Tolkinovog književnog epa, tako i trenutak u vremenu u kojem se svijet na razmeđi milenijuma nepovratno mijenjao, kako u političkom kontekstu (rat protiv terorizma, hibridne revolucije, globalizacija), tako i na društvenom planu (razvoj tehnologije, sve naglašenija moć medija, rast društvenih pokreta i autocenzure).
Naravno, treba istaknuti da je Džekson do trijumfalnog cilja životnog projekta stigao uz rizik i da se najveći dio njegovog uspjeha nesumnjivo svodi na to što je snimio dobar film. Preciznije rečeno, on je nošen idejnim bogatstvom pripovjedačke mašte, vizuelnom ljepotom priče, kreativnom snagom i fantastičnim trudom autorske ekipe uspio stvoriti jedinstven filmski prsten, koji je u mraku bioskopa savršeno povezao sve elemente jedne velike priče i jednog burnog istorijskog vremena, ponudivši publici ono što im je bilo potrebno i to onda kada im je to bilo potrebno.
Istorijske tačke
Brojni filmski i društveni teoretičari u Americi su posmatrali Džeksonove filmove i njihov uspjeh kod publike kao reakciju na teroristički napad 11. septembra. Tačnije, oni su ove filmove vidjeli kao idealnu priliku za savršen bijeg od onoga što se dešavalo nakon toga, kroz prizmu velike priče o ratu dobra i zla koja se odvija u univerzumu, koji je bio podjednako stran i poznat. Ipak, Džekson se, baš kao i Tolkin, žestoko opirao idejama da se ova priča poredi sa bilo kojim istorijskim momentom, tretirajući je kao vanvremensku priču, a uprkos brojnim onlajn peticijama, naslov filmske verzije drugog nastavka knjige “Dvije kule” nije preimenovan bez obzira na asocijacije.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
