Vjekovna borba za opstanak

U svojoj vjekovnoj borbi na granici između dva carstva: Otomanskog i Austrougarskog isticali su se kao iskusni i borbeni graničari, spremni na sve bune i ustanke, što prevedeno znači da je Kozara bila kolijevka buna i ustanaka srpskog naroda protiv tuđinske vlasti, nasilja i tiranije, u kojem je čvrsto usađena sintagma da unuci rijetko pamte đedove, jer đedovi mladi uspravno ginu na ratištima.

Nisu Kozarčani priznavali ni cara ni gospodara, a u jednom vijeku dizali su po četiri bune, kao što su činili 1809, 1839, 1857. i 1875. godine, a najznačajnija Buna protiv Turaka podignuta je na Kozari septembra 1809. godine, a bili su zahvaćeni svi srezovi kozarskog područja, ne zaboravljajući istaći 1875. godine:

"Da sve ljude i narode smatraju kao svoju braću, s kojima su voljni živjeti u bratstvu, jedinstvu i slobodi."

Zbog naprijed iznesenih ocjena, bilo je sasvim logično što su Kozarčani 1941. godine listom prihvatili poziv Komunističke partije Jugoslavije i krenuli za Mladenom Stojanovićem da goloruki ili otetim oružjem zaigraju partizansko kolo i krenuli putem slobode i revolucije u borbu protiv nacista Adolfa Hitlera i ustaša NDH Ante Pavelića.

Obilježavanje 75. godišnjice bitke na Kozari juna i jula 1942. godine i stradanja srpskog naroda Kozare u Drugom svjetskom ratu

Na legendarnoj Mrakovici, pred spomenikom Narodnooslobodilačkoj borbi, na mjestu na kome su kozarski partizani 1941. godine uništili fašistički garnizon i neprijatelju zorno pokazali da ne može nekažnjen vršljati šumama Kozare, početkom jula 2017. godine obilježavamo 75. godišnjicu bitke na Kozari, koju je vodio Drugi krajiški kozarski partizanski odred "Mladen Stojanović" protiv dvadesetostruko brojnijeg neprijatelja: nacista Adolfa Hitlera i ustaša NDH-a Ante Pavelića, i stradanja srpskog naroda Kozare u Drugom svjetskom ratu.

Bila je to po mnogo čemu neravnopravna, ali zato izuzetna borba, gotovo jedinstvena u cijelom Narodnooslobodilačkom ratu u Jugoslaviji, jer je dvadesetostruko jači neprijatelj: nacisti Adolfa Hitlera i ustaše NDH-a Ante Pavelića odlučio da potpuno uništi ne samo Drugi krajiški kozarski partizanski odred od 4.000 partizanskih boraca, već i sva kozarska sela, kuće, škole, crkve, žene, djecu i sve živo što se zateklo u obruču u zbjegu, a zateklo se preko 80.000 Srba sa Kozare, od žena, djece do staraca, pomiješanih sa stokom i zapregom po dolini Mlječanice, Moštanice i Gračanice.

U tih mjesec i nešto više dana Kozara je pretvorena u veliko zgarište, jer su bezmalo popaljene sve kuće od Une do Prijedora, od Novog Grada i Dubice do Gradiške i Lijevče polja.

U bici na Kozari za samo mjesec poginula su 1.762 borca - partizana, a kakve su se žestoke borbe vodile i kako se ginulo govori podatak da je tih dana iz jedne čete poginulo 126 boraca - partizana.

Desetine hiljada Kozarčana bilo je zarobljeno u tom velikom zbjegu, od kojih je jedan broj likvidiran u šumama Kozare, dok su ostali, među kojima desetak hiljada kozaračke djece, odvedeni u koncentracione logore u Hrvatskoj: od Jasenovca i Stare Gradiške, te u dječje logore u Jastrebarskom, Sisku i Gornjoj Rijeci kod Križevaca, dok je nekoliko hiljada Kozarčana u vozovima iz Stare Gradiške prebačeno u Beograd na Sajmište, gdje su likvidirani, a u strašnoj pustoši u tri sela na Kozari mogao si sresti samo poneko ljudsko biće, obično starca ili ženu u crnini, ali su i oni gledali u budućnost, jer se narod Kozare nije predao, pogotovo što su u toj neprijateljskoj ofanzivi kozarski partizani uništili preko 7.000 nacističko-fašističkih vojnika, među kojima preko 80 odsto ustaša NDH-a Ante Pavelića.

Dakle, okupator naše zemlje, Hitlerova nacistička Njemačka i njihove ustaške sluge nisu uspjele u svojoj namjeri da Kozaru pretvore u grobnicu srpskog naroda i da unište kozarske partizane.

U tim namjerama neprijatelj nije uspio zahvaljujući dejstvu, kako partizana Drugog krajiškog kozarskog partizanskog odreda "Mladen Stojanović", tako i srpskog naroda ratnog područja Kozare, s obzirom na to da je to po mnogo čemu bila izuzetna bitka nezabilježena u Narodnooslobodilačkom ratu u Jugoslaviji, jer su u toj velikoj bici na Kozari učestvovali isključivo partizani iznikli iz naroda Kozare, za razliku od bitaka na Sutjesci i Neretvi u kojima su učestvovale partizanske jedinice iz Srbije, Crne Gore i Hrvatske.

Upravo u tom periodu, počevši od julsko-avgustovskih borbi, pa kroz akcije u oktobru, novembru i decembru 1941. godine, dolazi do sadejstva sa jedinicama Prvog krajiškog narodnooslobodilačkog partizanskog odreda sa područja Podgrmeča.

Drugi krajiški kozarski partizanski odred "Mladen Stojanović" bio je najmoćniji odred u Narodnooslobodilačkom ratu u Jugoslaviji

Tokom maja, juna i jula 1942. godine, Drugi krajiški kozarski partizanski narodnooslobodilački odred "Mladen Stojanović", po broju ljudstva i naoružanja, postao je najsnažniji odred ne samo u Bosanskoj Krajini i BiH, već i na prostoru čitave Jugoslavije.

Iz sastava Drugog krajiškog kozarskog partizanskog odreda u januaru je data proleterska četa za Krajiški partizanski bataljon, u martu udarni bataljon, u maju dva bataljona za Prvu krajišku narodnooslobodilačku partizansku udarnu brigadu, u avgustu dva bataljona za Drugu krajišku narodnooslobodilačku partizansku brigadu, u septembru 1942. godine sva četiri bataljona sa pratećim vodom i vodom za veze za prerastanje u Petu krajiško-kozarsku partizansku udarnu brigadu, koja je od 14. do 20. oktobra 1944. godine učestvovala u oslobođenju Beograda, a potom nastavila svoj borbeni put do zapadnih dijelova zemlje.

Drugi krajiški kozarski narodnooslobodilački partizanski odred "Mladen Stojanović" zasluženo je dobio najviše moguće priznanje, odlikovan je Ordenom narodnog heroja, a to je, kao što se zna, bio jedinstven slučaj u toku Narodnooslobodilačkog rata u Jugoslaviji.

Dakle, taj odred je sa 4.000 partizanskih boraca vodio poznatu bitku na Kozari juna i jula 1942. godine protiv dvadesetostruko brojnijeg neprijatelja i uspio probiti neprijateljski obruč i spasiti veliki broj Srba iz kozaračkog zbjega, ali je zato ostao bez 50 odsto partizanskih boraca.

Peta krajiška kozarska partizanska

brigada bila je i ostala ponos naroda Kozare

Peta krajiška kozarska partizanska brigada od Kozare, gdje je nikla iz naroda septembra 1942. godine, čiji su borci očvrsli u borbama na Kozari juna i jula 1942. godine u sastavu Drugog krajiškog odreda protiv nacista i ustaša za vrijeme neprijateljske ofanzive na Kozaru i čiji je borbeni put išao preko Bosanske Krajine, Srednje Bosne, Beograda, do zapadnih dijelova (granica) Jugoslavije prema Italiji i Austriji 9. maja 1945. godine, prešla je na tom putu više od 20.000 kilometara i iz neprijateljskih redova izbacila preko 7.000 neprijateljskih vojnika, od kojih je najveći broj u borbama za oslobođenje Beograda 1944. godine.

Sam podatak da je 1.300 boraca Pete krajiške kozarske partizanske brigade učestvovalo u žestokim borbama za oslobođenje Beograda u periodu od 14. do 20. oktobra 1944. godine protiv nacista Hitlerove Njemačke i domaćih izdajnika, dovoljno jasno govori kakvu su ulogu u Narodnooslobodilačkom ratu imali kozarski partizani, jer je za oslobođenje Beograda poginulo 384 Kozarčana, dok je naša i njihova Kozara bila opustošena i zavijena u crno.

U borbenim dejstvima od 22. septembra 1942. godine kad je formirana na Kozari, pa do 9. maja 1945. godine, kad je kod Celja u Sloveniji ispalila posljednje plotune, Peta kozarska krajiška partizanska brigada izgubila je 1.134 borca, uz 1.830 ranjenih boraca, dajući tako ogroman doprinos u borbama za oslobođenje zemlje iako je njihova i naša Kozara bila opustošena i zavijena u crno nakon Drugog svjetskog rata i sa najvećim stradanjima srpskog naroda Kozare u Drugom svjetskom ratu na prostoru bivše SFRJ.

Stoga nije bilo iznenađenja kada je Tito nakon oslobođenja zemlje 1945. godine u govoru preživjelim borcima Kozare rekao:

"Kozara je preživjela jednu od najtežih i u isto vrijeme jednu od najslavnijih epopeja u istoriji naših naroda. Kozarska epopeja imala je za Narodnooslobodilačku borbu Jugoslavije u cjelini ogroman značaj, jer je to bila prva velika bitka u kojoj je uz borce učestvovao nenaoružan narod, a u borbama na Kozari palo je mnogo žrtava za ono što danas imamo, jer je to bio početak najšire borbe u našoj zemlji."

I pored nezapamćenog naleta ustaša NDH Ante Pavelića i nacista Adolfa Hitlera na srpski narod Kozare u Drugom svjetskom ratu u periodu od 1941. do 1945. godine sa osnovnim ciljem da potpuno unište srpski narod na Kozari i kozarske partizane, srpski narod je sa svojim partizanima u natčovječanskoj borbi uz ogromne žrtve očuvao Kozaru i svoj identitet i zato je obaveza svake Vlade Republike Srpske, a pogotovo njenog državnog rukovodstva, da kozaračku epopeju stalno afirmiše, jer kozaračku epopeju nema nijedna zemlja u Evropi.

Nemjerljiv doprinos Kozarčana u Narodnooslobodilačkom ratu Jugoslavije od 1941. do 1945. godine

U Narodnooslobodilačkom ratu u Jugoslaviji u borbi protiv nacizma i fašizma u periodu od 1941. do 1945. godine Kozara je dala: 23.000 partizanskih boraca, među kojima i vođu partizanskog pokreta, odnosno vođu i organizatora ustanka naroda Kozare - legendarnog Mladena Stojanovića i uz njega 43 narodna heroja, te borca pjesnika Skendera Kulenovića, sa njegovom i našom "Stojankom majkom Knežopoljkom", koja izražava najveći domet pjesničkog kazivanja o genocidu nad Srbima u ustaško-nacističkoj ofanzivi na Kozari 1942. godine, a iz Kozare je iznikao i Milan Tepić, koji je kao oficir JNA postao heroj rata 1991. godine u odbrani Jugoslavije.

U borbama protiv nacizma i fašizma u Drugom svjetskom ratu poginulo je 43.000 Kozarčana, a spaljeno je više od 22.000 srpskih kuća, sve škole i crkve, što je bio razlog zašto je područje Kozare nakon završetka Drugog svjetskog rata bilo opustošeno i zavijeno u crno.

Očuvanje i obnova područja Kozare nakon Drugog svjetskog rata

Preživjeli borci i potomci poginulih boraca i na stravičan način likvidiranih Srba sa područja Kozare od strane ustaških zlikovaca, uz podatak da je u samo dvije godine 1941. i 1942. godine u koncentracione logore u Hrvatskoj strpano 68.500 Kozarčana, od kojih 23.500 djece, započeli su novi život i obnovu opustošenog i u crno zavijenog područja Kozare nakon Drugog svjetskog rata.

Upravo zbog prethodno iznesenih ocjena i činjenice da je značajan broj boraca sa područja Kozare, koji su bili u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije, ostao nakon Drugog svjetskog rata u jedinicama JNA na području Jugoslavije kao starješinski kadar, kao i dio nas koji smo kao djeca preživjeli kozaračku dramu, nakon završetka osnovne škole upućeni na dalje školovanje širom Jugoslavije, a oni koji su ostali na svojim ognjištima na području Kozare da započnu novi život i obnove Kozaru, zaslužuju najveća priznanja, jednaka onim partizanskim borcima koji su svoje živote dali za slobodnu Kozaru i Jugoslaviju.

Nepobitna je i neoboriva činjenica da nije bilo područja ne samo u BiH, već i na području Jugoslavije koje je za vrijeme Drugog svjetskog rata toliko uništeno i opustošeno kao područje Kozare, kao što nije bilo kraja u Jugoslaviji koji je u NOR-u u Jugoslaviji dao tako veliki broj partizanskih boraca, njih 23.000 svrstanih u pet brigada, te 43.000 poginulih Kozarčana.

Nakon oslobođenja zemlje 1945. godine preživjelo i napaćeno srpsko stanovništvo sa područja Kozare moralo je savladati mnogobrojne prepreke u obnovi uništenih kuća, škola i infrastrukture, u čemu je bila presudna pomoć šire društvene zajednice, od nivoa vlasti u BiH, te savezne administracije, što je zaustavilo migraciju stanovništva sa područja Kozare.

Ne elaborirajući šire ocjenu o poslijeratnom periodu na području Kozare od 1945. godine do 1992. godine kad je u BiH došlo do građanskog rata, mora se konstatovati da je u tom periodu najveći napredak u razvoju bio na opštini Prijedor i Gradiška, u prvom redu zbog privrednih resursa i strateškog položaja, dok je nepravedno znatno usporeniji bio na opštinama Dubica i Novi Grad u čijem je sastavu bila Kostajnica.

Zahvaljujući značajnoj investiciji u izgradnji autoputa od Banjaluke, Prijedora, Novog Grada, Kozarske Dubice i spajanjem sa Banjalukom, područje Kozare bilo je opasano kvalitetnom saobraćajnicom kojom je omogućen ubrzaniji razvoj područja Kozare.

Na tom planu dovoljno je istaći nekoliko podataka koji se odnose na područje Kozare iz perioda postojanja zajedničke države SFRJ, pa da se izvede zaključak kako je područje Kozare izgledalo u predvečerje građanskog rata u BiH 1992. godine, pa da se takođe izvede zaključak kakve je posljedice proizveo Građanski rat u BiH, odnosno na područje Kozare.

Naime, na osnovu popisa stanovništva iz 1991. godine na području Kozare je živjelo 245.000 stanovnika, od kojih su Srbi činili 131.000, zatim muslimani 84.000, potom Hrvati 10.000, Jugosloveni 13.200 i ostali preko 6.000, što je u odnosu na popis stanovništva iz 1931. godine, kada je na području Kozare bilo 200.000 stanovnika, od kojih 140.000 Srba, muslimana 33.000, Hrvata 25.000 i 2.000 ostalih narodnosti, značajna promjena i kad smo dobili odgovor kako je izgledalo područje Kozare 50 godina od početka Drugog svjetskog rata u nacionalnom sastavu.

Dakle, na području Kozare na osnovu popisa stanovništva iz 1931. godine bilo je 140.000 Srba ili 70 odsto, da bi nakon punih 60 godina na osnovu popisa stanovništva iz 1991. godine, na području Kozare bilo oko 131.000 ili 53,5 odsto Srba, iz čega nije teško izvesti zaključak šta se desilo sa Srbima sa područja Kozare u periodu od 1941. do 1945. godine i kakve su posljedice Srbi doživjeli zbog njihove borbe protiv nacizma i fašizma u Drugom svjetskom ratu.

Na drugoj strani, za razliku od tragične sudbine Srba sa područja Kozare, na osnovu popisa stanovništva iz 1931. godine, muslimana je bilo 33.000 ili 17 odsto, da bi ih nakon 60 godina na osnovu popisa stanovništva 1991. godine bilo 84.000 ili 35,5, odnosno 51.000 više nego 1931. godine.

Kad je riječ o Hrvatima, njih je na osnovu popisa stanovništva iz 1931. godine na području Kozare bilo 25.000 ili 12 odsto, da bi ih na osnovu popisa stanovništva iz 1991. godine bilo oko 10.000 ili 4,5 odsto, što je posljedica njihovog učešća u ustaškom pokretu i svjesnog napuštanja područja Kozare.

Kad je riječ o broju zaposlenih na području Kozare 1991. godine, njih je bilo oko 64.000 zaposlenih na 245.000 stanovnika, a po broju zaposlenih dominirala je opština Prijedor sa 29.000 zaposlenih, zatim Bosanska Gradiška sa 16.000 zaposlenih, potom Bosanski Novi sa Kostajnicom 10.000 i Bosanska Dubica sa 9.000 zaposlenih i kad bismo uporedili broj zaposlenih i sezonskih radnika iz 1940. godine od 10.000 na području Kozare, sa 64.000 zaposlenih 1991. godine, onda je vidljivo koliko je područje Kozare u novoj Jugoslaviji napredovalo, pogotovo ako pođemo od činjenice da je za vrijeme Drugog svjetskog rata područje Kozare bilo opustošeno i zavijeno u crno.

Izbijanjem građanskog rata 1992. godine u BiH situacija se na području Kozare drastično promijenila, što pokazuje popis stanovništva u BiH 2013. godine, na osnovu kojeg područje Kozare ima 212.000 stanovnika, što je u odnosu na 1991. godinu kad je bilo 245.000, manje za 33.000 stanovnika, uglavnom muslimana, dok je broj zaposlenih 2014. godine pao na 29.000 radnika, što je za 35.000 radnika manje u odnosu na 1991. godinu.

Nedopustiv odnos rukovodstva RS prema području Kozare nakon građanskog rata u BiH

Polazeći od činjenice da su mnogobrojna veoma uspješna društvena preduzeća na području Kozare u opštinama Gradiška, Kozarska Dubica, Novi Grad sa Kostajnicom i Prijedor u kratkom periodu doživjela pravi ekonomski slom, a ogroman broj radnika i stručnjaka ostao bez posla, što je kod njihovih porodica i građana tih opština izazvalo velike socijalne potrese, pogotovo u opštinama Kozarska Dubica i Novi Grad sa Kostajnicom. Ove opštine su za vrijeme Drugog svjetskog rata pretrpjele najveće ljudske žrtve, jer su bile na glavnom udaru ustaških zlikovaca, kao što je bio slučaj za vrijeme hrvatske zločinačke vojne operacije "Oluja" 1995. godine, a da rukovodstvo RS nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma krajem 1995. godine nije preduzelo nikakve aktivnosti da propadanje tih područja bude zaustavljeno i oživljena proizvodnja u tim preduzećima. Naprotiv, rukovodstvo RS je svjesno pustilo niz vodu da potpuno propadnu, a te opštine i područje Kozare bude osakaćeno, što za posljedicu ima odlazak ne malog broja Kozarčana u zemlje Evropske unije u borbi za goli život, jer se ni 22 godine nakon završetka građanskog rata u BiH ne dešava ništa pozitivno u tim opštinama.

Imam legitimitet da javno kvalifikujem glavne krivce za sunovrat društvenih preduzeća na području Kozare i moje neslaganje sa rukovodstvom RS u vezi sa obilježavanjem 75. godišnjice bitke na Kozari i ekonomske politike vlade RS!

Ne samo kao rođeni Kozarčanin, koji je za vrijeme Drugog svjetskog rata kao dječačić prošao kroz pravu životnu golgotu, jer sam sa godinu i po ostao bez oca kog su ustaški zlikovci 1941. godine likvidirali među prvim Srbima antifašistima u Potkozarju, kao i činjenice da sam se, kao mali dječačić sa dvije i po godine u naručju ranjene majke, našao u onom velikom zbjegu srpskog naroda Kozare juna i jula 1942. godine za vrijeme bitke na Kozari, čiju 75. godišnjicu obilježavamo ovih dana, već i zbog činjenice da sam za vrijeme građanskog rata u BiH od samog početka, a pogotovo kao premijer Vlade RSK, pružao značajnu logističku pomoć Vojsci Republike Srpske. To je u ocjeni o Borislavu Mikeliću rekao i general Ratko Mladić: "Da je Boro Mikelić drugi Mladen Stojanović sa Kozare" apostrofirajući moju značajnu pomoć VRS u građanskom ratu u BiH riječima: "Stanu tenkovi - nema nafte - Boro, stanu kamioni - nema nafte - Boro, nema municije - Boro". Ja sam kao rođeni Kozarčanin ponosan na ocjene generala Ratka Mladića i one mi mnogo više znače nego da mi Dodikova vlast da najveće priznanje.

Nepobitna je činjenica da je "Gavrilović" iz Petrinje pod mojim desetogodišnjim rukovođenjem postao najveća i najuspješnija Mesna industrija u Jugoslaviji sa 7.500 zaposlenih radnika i oko 6.000 kooperanata i najveći izvoznik konzervirane šunke iz Evrope na tržište SAD sa osvojenim najvećim svjetskim priznanjima, a ja proglašen za vodećeg privrednika u Jugoslaviji, što je dodatni argument da ja kao rođeni Kozarčanin mogu javno na argumentovan način iznijeti razloge i glavne krivce zašto su uspješna društvena preduzeća na području Kozare doživjela sunovrat, a ogroman broj radnika ostao bez posla, a da pri tome nijedna Vlada RS u protekle 22 godine to pitanje nije stavila na dnevni red.

Dodam li tome i činjenicu da je u RSK nakon mog izbora za predsjednika Vlade RSK 1994. godine uvećana industrijska proizvodnja za 24 odsto, a poljoprivredna za 32 odsto, dok je za 30 puta bio veći priliv u budžet RSK, a broj zaposlenih veći za 23.000 radnika, iako je RSK bila u ratnom okruženju, dokaz je da se u ratnim uslovima može uspješno poslovati.

Dakle, Borislav Mikelić, rođeni Kozarčanin i dječačić iz onog velikog zbjega srpskog naroda na Kozari 1942. godine, koji je zahvaljujući natprosječnim rezultatima rada postao u SFRJ istaknuti privrednik, pod čijim je desetogodišnjim rukovođenjem "Gavrilović" iz Petrinje postao najveća i najuspješnija Mesna industrija u Jugoslaviji, sa 7.500 zaposlenih radnika i osvojenim najvećim svjetskim priznanjima, a on proglašen vodećim privrednikom u Jugoslaviji, član CK SKH u dva mandata, poslanik u Saboru Hrvatske u dva mandata, član CK SKJ, nosilac najviših državnih odlikovanja, premijer Vlade RSK 1994/95. sa impresivnim rezultatima na unutrašnjem jačanju RSK, valjda ima legitimitet da iznese kritičke ocjene ko je odgovoran zašto su mnogobrojna društvena preduzeća na području Kozare doživjela ekonomski slom sa dalekosežnim posljedicama i odnos republičkog rukovodstva prema tom području, zatim da iznesem svoje neslaganje zašto rukovodstvo RS ne reaguje na oporne zahtjeve hrvatskog rukovodstva o trećem entitetu, pogotovo moje neslaganje sa rukovodstvom RS o ponižavajućem odnosu prema obilježavanju 75. godišnjice bitke na Kozari, kao i činjenice da se istorijski datumi iz Drugog svjetskog rata koriste za ličnu promociju, umjesto da se ta obilježavanja koriste za širu edukaciju mladih u RS.

Rezultati koje sam postigao u 46 godina rada, potom znanje sa iskustvom, te autoritet koji sam stekao kroz rezultate rada osnovni je razlog zašto rukovodstvo RS okruženo sa ne malim brojem nedoraslih savjetnika od kojih mnogi u stvaranju RS nisu ugradili nijednu ciglu, u protekle 22 godine nikad nije pozvalo Borislava Mikelića na bilo koji skup u RS na kojem se raspravljalo o ekonomskoj politici i razvoju RS, posebno kad je riječ o poljoprivredi i prehrambenoj industriji, pa ni kad je riječ o području Kozare, ali se zato na Ekonomskom forumu na Jahorini pojavljuje nosilac modela pljačkaške privatizacije u Srbiji Aleksandar Vlahović i ustaša Ljubo Jurčić iz Hrvatske.

Međutim, nemam namjeru ta pisanja šire elaborirati u predvečerje 75. godišnjice bitke na Kozari, ali ću to uskoro učiniti, jer je to moja moralna obaveza kao rođenog Kozarčanina koji se u ovim godinama kao penzioner ne bori za vlast.

Kozara

Preci današnjih Kozarčana dođoše na prostore današnje Kozare u seobama pred Turcima ili turskim odredima, kao kopljanici, konjanici, vodiči, prethodnice ili roblje, a jahali su na dobrim konjima i gonili krda krava, ovaca i volova.

U borbi za goli život Kozarčani su po šumama Kozare sjekli hrastove, borove, grabove i jasenove, tesali vjenčanice, direke, grede, podizali kolibe od granja i brvana, pokrivali ih slamom, bujadarom, a zemlju, krčevine i dvorišta ograđivali visokim i na vrhu zaoštrenim koljem, da ne može preskočiti ni vuk ni zulumćar.

U borbi za svoja prava Kozarčani su se nebrojeno puta potukli sa žandarima i šikuterima i šumarima i otuda njihova ljubav prema pušci, koju vole koliko i boj, pjesmu i ženu, jer u njih je sve graničarsko: hitra ruka, oštar nož i ljuta kubura.

Kozara - spomenik našeg pamćenja (1942 - 2017. godina)

KOZARA - Prostor između rijeka Sane, Une, Save i Vrbasa

KOZARA - Kolijevka buna i ustanaka srpskog naroda protiv tuđinske vlasti, nasilja i tiranije

KOZARA - U kojoj unuci rijetko pamte đedove, jer đedovi mladi uspravno ginu na ratištima

KOZARA - Stotine solunskih dobrovoljaca u Prvom svjetskom ratu

KOZARA - Pojam i simbol herojske epopeje 1942. godine, partizanski borci i narod kolektivnim heroizmom nadvisili fašizam i nacizam Evrope

KOZARA - 43.000 poginulih Kozarčana, 22.000 porušenih i spaljenih kuća, sve crkve i škole

KOZARA - 80.000 ljudi, žena, dječice, staraca, pomiješanih sa stokom i zapregom u velikom zbjegu juna i jula 1942. godine

KOZARA - 23.000 partizanskih boraca izniklih iz naroda Kozare, svrstanih u pet brigada

KOZARA - Drugi krajiški narodnooslobodilački partizanski odred "Mladen Stojanović" odlikovan je Ordenom narodnog heroja, što je jedinstven slučaj u toku Narodnooslobodilačkog rata u Jugoslaviji

KOZARA - Putevi smrti u fašističko-nacističke logore i stratišta: Jasenovac, Stara Gradiška, Zemun, Dahau, Aušvic, do fjordova Norveške i Polarnog kruga

KOZARA - Mladen Stojanović, 43 narodna heroja i Milan Tepić - heroj rata iz 1991. godine

KOZARA - 1.300 boraca Pete kozarske partizanske brigade učestvovalo u borbama protiv okupacionih snaga Hitlerove Njemačke za oslobođenje Beograda

KOZARA - Peta krajiška partizanska brigada od Kozare, gdje je nikla iz naroda Kozare septembra 1942. godine, preko Bosanske Krajine, Srednje Bosne, Beograda, do zapadnih granica zemlje prema Italiji i Austriji 9. maja 1945. godine prešla je preko 20.000 km i iz neprijateljskih redova izbacila 7.000 njemačkih vojnika

KOZARA - U borbenim dejstvima od 22. septembra 1942. godine, pa do 9. maja 1945. godine, kad je kod Celja u Sloveniji ispalila posljednje plotune, Peta krajiška kozarska partizanska brigada izgubila je 1.134 borca uz 1.830 ranjenih boraca - partizana

KOZARA - Borac, pjesnik Skender Kulenović i njegova "Stojanka majka Knežopoljka" - najviši domet pjesničkog izraza o genocidu nad Srbima u neprijateljskoj ofanzivi na Kozaru 1942. godine

KOZARA - Nacionalni park, velika otvorena učionica istorije

KOZARA - Svetilište, susreti književnika, boraca i naroda, gorana, izviđača, planinara, ljubitelja prirode

KOZARA - Stotine naslova i knjiga u milionskom tiražu, prevedenih na strane jezike

KOZARA - U nama sve ljepša, mlađa, nove Srđane, Mrđane i Mlađene rađa

KOZARA - Bijelih zastava na Kozari od 1941. do 1945. godine nije bilo

Bijelih zastava na Kozari nije bilo ni od 1992. do 1995. godine za vrijeme građanskog rata u BiH

Bijelih zastava na Kozari nikad neće biti

Borislav Mikelić, Kozarčanin koji je kao dječak za vrijeme ustaško-nacističke ofanzive na Kozaru i bitke na Kozari juna i jula 1942. godine bio u onom poznatom zbjegu među 80.000 Srba sa Kozare, a koji je nakon Drugog svjetskog rata, zahvaljujući natprosječnim rezultatima rada, postao istaknuti jugoslovenski privrednik i političar, povodom 75. godišnjice bitke na Kozari piše za "Glas Srpske".

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.