Radoš brani Sarajevo
Crvenim tepihom “Sarajevo film festivala” (SFF) tokom proteklih decenija prošetala su neka od najvažnijih imena svjetske filmske scene, od Morgana Frimena, preko Anđeline Džoli i Breda Pita, do Orlanda Bluma, Roberta de Nira i Benisija del Tora. Ukazao se svojevremeno i Miki Rurk, ove godine došli su Bono Voks i svjetski priznat medijski manipulator Kristijan Amanpur. Velikani srpskog glumišta sa Draganom Bjelogrlićem na čelu godinama su nezaobilazni, stižu i zagrebačke zvijezde i drugi iz regiona. Jednom riječju - elita.
Ove godine sav kajmak slave pokupio je lik koji se uopšte nije pojavio na crvenom tepihu. I njegov film koji uopšte nije prikazan.
Oni koji danas omalovažavaju lik i djelo Radoša Bajića posprdno ga nazivajući “Sekulom”, aludirajući na niz filmova s prilično lascivnim scenama o zlosrećnim ljubavima jednog seoskog momka, uglavnom pojma nemaju da je prvu ulogu ostvario u, gle zlehude sudbine, filmu čija se radnja događa upravo u Sarajevu. I to nije bio bilo kakav film, već “Atentat u Sarajevu” iz 1975, u kojem Bajić igra Nedeljka Čabrinovića, saborca Principovog, koji baca bombu na automobil u kojem se nalazi Franc Ferdinand.
- Svakako da se sećam “Atentata” s velikim ponosom. Možda nije ni slučajno što i slovo A moje karijere upravo počinje s takođe prvorazrednom nacionalnom temom, a to je “Mlada Bosna” i težnja našeg naroda za slobodom i trasiranjem nacionalnog puta u budućnosti - rekao je Bajić u velikom intervjuu našem Predojeviću objavljenom uoči Božića ove godine.
Bajić je između “Atentata” i današnje glavne teme, “Heroja Halijarda”, imao i izlet u “partizanštinu” preko “Partizanske eskadrile” i “Vrhova Zelengore”, baveći se i drugim projektima od kojih je “Selo gori” svakako ostavilo najveći pečat.
“Heroji Halijarda” nisu prvi Bajićev pokušaj da na filmu rasvijetli dio srpske istorije koji je decenijama ostajao van domašaja ovdašnjih filmadžija iz razloga za koje je potreban poseban tekst. “Ravna gora” bila je projekat koji je zamišljen kao trilogija, a završio je neslavno već nakon prve sezone, jer, kažu, nije bilo novca. Otuda su nejasne tvrdnje sarajevskih i zagrebačkih novinara, raznih dobitnika priznanja Bundestaga, podgoričkih dežurnih mrsomuda i ostalih, koji su i “Ravnu goru” uz “Heroje Halijarda” označili kao nekakav srpski državni projekat “istorijskog revizionizma”.
Baš je jadan revizionizam za koji nestane para već nakon prve sezone.
“Atentat u Sarajevu” režirao je Veljko Bulajić, reditelj za kog vole reći da su mu ratni filmovi (“Kozara”, “Bitka na Neretvi”) simbol komunističke propagande. Oni kojima danas smeta “Halijard” Gavrila Principa nazivaju teroristom.
Vjerovatno nije slučajno što je snimanje “Halijarda” počelo godinu ili dvije nakon odluke beogradskog suda da rehabilituje Dražu Mihailovića. Bilo je to doba žestokih rasprava, ponajviše u srpskoj javnosti, stručnoj i nestručnoj, o stvarnoj i sakrivenoj ulozi Jugoslovenske vojske u otadžbini tokom Drugog svjetskog rata. Sudskom odlukom su i četnički i partizanski pokret na određen način izjednačeni i svrstani u isti, antifašistički, narativ, čime su Srbi postali jedan rijetko ponosan narod sa dva pokreta koja su se borila protiv najvećeg zla savremenog doba. Operacija “Halijard”, reći će prvo Bajić, a zatim i sijaset domaćih istoričara, jedan je od viteških primjera koji pokazuje antifašistički karakter, ne toliko pokreta Draže Mihailovića, već srpskog naroda u cjelini, jer i sam autor filma počesto naglašava da je američke pilote u Pranjanima na Suvoboru i Boljaniću na Ozrenu te 1944. godine spasavao običan srpski seljak, a ne organizovana vojska, jer, ruku na srce, JVUO to, godinu pred kraj rata, nije ni bila. Dio nesreće generala Mihailovića ogleda se i u činjenici da on, iako formalni komandant JVUO, nije imao pod kontrolom sve lokalne jedinice koje se danas vode kao četnici i da je u samom tom pokretu bilo neslaganja u sličnom obimu kao što se nisu podnosili ravnogorci i partizani.
Službene informacije govore sljedeće. Na SFF-u nije prikazan film “Heroji Halijarda” već trejler u trajanju od dva i po minuta, za odabranu publiku, u okviru promocije proizvoda koje je producirao “Telekom Srbija”. Bajić veli da postprodukcija još nije završena i da se zbog toga ljubazno zahvalio na pozivu organizatora da u Sarajevu prikaže cijeli film, što mu govori da su oni koji su ga zvali morali znati, bar u naznakama, šta je operacija “Halijard”.
O tome kako se podigla halabuka i kako je svaka zmija iskoristila priliku da ponovo bljune svoj otrov mnogo toga je već i napisano i rečeno, a da film niko nije vidio. Kakav god da bude, napravio je rezultat. Bioskopi će u oktobru biti prepuni. Za nadati se da će u nekom filmsko-tehničkom smislu, i laički rečeno, “Heroji Halijarda” biti bar donekle brži od “Selo gori” i “Ravne gore”. Ili, preciznije, valjda neće biti dosadni. Trejler, mora se priznati, obećava.
Iluzorno je bilo očekivati da će u Sarajevu ili Zagrebu drugačije reagovati. Kao što bi ista reakcija bila u Banjaluci i Beogradu kada bi neko u tim gradovima javno prikazao “Quo vadis, Aida” Jasmile Žbanić. Toga je, izgleda, svjesna i sama režiserka pa je postala jedina koja je tonovima iz Sarajeva dala nešto drugačiji prizvuk prozivajući sve koji su osudili nešto što nisu ni vidjeli. Pa je i sama postala meta napada.
Glavno je pitanje zašto je svima njima uopšte zasmetala priča o “Halijardu”.
Kažu zbog “revizije istorije”. Isti argument gotovo isti likovi upotrebljavali su i kada su emitovani “Dara iz Jasenovca” i “Oluja”. I tamo su vidjeli “reviziju”.
Šanse da taj pristup bude ikada promijenjen ravne su onima da “Heroji” budu prikazani na SFF-u.
Važnost pomenutih filmova za srpsku kinematografiju, koliko god zamjerki na njihov račun bilo izrečeno i u srpskoj javnosti, ipak, nikako ne bi trebalo zanemariti. Sve je, samo nije nevažno, što je neko na filmskom platnu prvi put prikazao “igru stolica” ili klanje srbosjekom, što je Predrag Antonijević uradio u “Dari”.
Sve je, samo nije nevažno, i što je Miloš Radunović u “Oluji” na filmskom platnu prikazao kako su hrvatski bojovnici pucali po koloni srpskih izbjeglica. I na kraju, sve je, samo nije nevažno, što je u “Herojima Halijarda” Radoš Bajić prikazao kako su neki četnici, za koje su nam decenijama pričali da su kvislinzi (a i o tome snimali filmove) u istoj mjeri kao ustaše, spašavali nekakve američke pilote. Ko misli da je sve to nebitno, ne zna mnogo ni o uticaju filma na javno mnjenje, a ni o istoriji.
Ali, to je ono što, u suštini, smeta zmijama. Sikću jer se neko usudio da pokuša razbiti mitove građene godinama, u kojima su Srbi bradati zlikovci, a svi drugi njihove žrtve, u kojima je Jasenovac radni logor gdje postoji i pozorište, u kojima je Ante Gotovina šmeker i heroj i u kojima poludjeli Srbi u srebreničkoj školi ubijaju zatočene Bošnjake dok na susjednom igralištu djeca igraju fudbal.
Radoš Bajić je kriv jer se usudio.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
