Izborne i druge iluzije
Vrijeme digitalnosti, interneta i društvenih mreža je, između ostalog, vrijeme svođenja kompleksnosti pojedinih književnih svjetova na citate zgodne za “šerovanje”. Neki pisci su, iz ovog ili onog razloga, žrtve ovoga češće nego neki drugi.
Jedan od onih koji u tom smislu prednjače je zasigurno Čarls Bukovski, a među njegovim citatima koji se najfrekventnije upotrebljavaju jeste i onaj koji kaže ovako: “Razlika između diktature i demokratije je ta što u demokratiji prvo glasate pa tek onda primate naređenja, dok u diktaturi ne morate gubiti vrijeme na glasanje”. Bukovski u nekim stvarima zaista jeste paradigma cinika pa će neki i ovu rečenicu čitati u tom ključu. Lako mu je bilo tako da brblja kad je uvijek živio u demokratskoj zemlji, reći će neko, a vidjeli bismo tek šta bi mislio da je umjesto u SAD živio u SSSR, DDR ili Bugarskoj Todora Živkova.
TRAJNOST “KOVID” ARANŽMANA
Bukovski je umro sredinom posljednje decenije prošlog vijeka, tek koju godinu nakon pada Berlinskog zida, kad je fetiš takozvane demokratije bio na vrhuncu. Tri decenije kasnije, Bukovski se sa ovom rečenicom pokazuje kao dosta proročanski autor, pošto izbori čak i u najstarijim demokratijama sve više postaju travestija. Ubjedljivo najznačajniji izbori na svijetu su oni američki predsjednički koji su za dvije-tri nedjelje ponovo na programu. Kandidati su, kako svi znamo, Kamala Haris i Donald Tramp. Već i izbor demokratske kandidatkinje pomalo priziva Bukovskog, jer u udžbenicima političkih nauka uvijek se govorilo da je Amerika najdemokratskija zemlja na svijetu zato što demokratija na počinje na posljednjem, nego na prvom koraku. Demokratija, naime, počinje već unutarstranačkim demokratskim izborom kandidata. Na tim takozvanim demokratskim “prajmarisima”, bio je izabran Džozef Bajden. Kad je na prvoj televizijskoj debati s Trampom ovaj bio izrazito inferioran, izrazito nedemokratski je naveden da se odrekne nominacije, a on je, možda i iz neke osvete, izrazito nedemokratski nametnuo Kamalu Haris kao svoju zamjenu. Takođe, medijski nesrazmjer u tretmanu kandidata je ogroman, a i one opcije kad hiljade i hiljade ljudi glasa poštom otvorene su i ove godine, kao i u prošlom izbornom ciklusu. To je onomad zbog “kovid-19” pandemije možda nekako i bilo opravdano, ali ovaj put priziva bojazni o različitim vrstama inženjeringa.
REZIME bh. LOKALA
Ali da ne trčimo pred rudu i ne prelazimo nužno okean. Imali smo, evo koliko juče, lokalne izbore u Bosni i Hercegovini. Bili su, kažem, koliko juče, a može se učiniti da su bili prije nekoliko mjeseci. Najprije, nužno je da su ostali u sjeni katastrofalnih poplava, odnosno da su poplave odgodile izbore samo u četiri najpogođenije opštine. U najvećim gradovima u oba entiteta prethodne vlasti su sačuvale svoje pozicije, barem kad je riječ o (grado)načelničkim mjestima. SNSD je na lokalu ostvario možda i najbolje rezultate u istoriji, ali je ipak, kad je o čelnoj lokalnoj funkciji riječ, ostao bez dva najveća grada u Republici Srpskoj: Banjaluke i Bijeljine, naravno. SDP i Naša stranka su sačuvale Tuzlu i centralne sarajevske gradske opštine, a SDA je ponovo ostao i bez Bihaća, Zenice, Mostara i Goražda. Neki analitičari su SDA proglasili “strankom malih sredina”, mada SDA tvrdi da im je rezultat kad je riječ o opštinskim skupštinama i mandatima jači nego prije četiri godine. Zanimljivo je takođe da su bolje prošle srpske stranke u Federaciji, nego “probosanske” u Republici Srpskoj, mada prema popisu stanovništva ima procentualno više Bošnjaka i Hrvata u Republici Srpskoj, negoli Srba u Federaciji. Iz bošnjačke perspektive, naročito je porazan rezultat lokalnih izbora u Srebrenici. S druge strane, jako se slavi valjda i prvi izborni poraz Fikreta Abdića u Velikoj Kladuši ikad. Tu je zanimljiv i podatak da je u izrazito bošnjački većinskoj opštini kakva je Kladuša, kao kandidat cijelog niza bošnjačkih stranaka pobijedio čovjek koji nije Bošnjak. U većinski hrvatskom Žepču prvi put je pobijedio bošnjački kandidat. U Vitezu je, međutim, recimo, pobijedio hrvatski kandidat, mada je pitanje da li su Hrvati većina u ovoj opštini. Slično je bilo i u Varešu, a u Tuzli, većinski bošnjačkoj, gdje bivši komunisti nikad nisu poraženi SDA je to pokušao kandidujući čovjeka po imenu Zoran Blagojević, ali bilo je uzalud. I da, u federalnom Trnovu, pobijedio je lik iz zatvora.
IZLAZNOST I MOGUĆNOST IZBORA
Međutim, moja omiljena bizarnost na ovim izborima je činjenica da je čak u dvanaest opština za načelnika bio kandidovan samo jedan kandidat. Riječ je o Bužimu, Laktašima, Teočaku, Olovu, Kupresu, Kreševu, Istočnom Novom Sarajevu, Trnovu (RS), Posušju, Ljubuškom, Neumu i Ravnom. Nije to nužno previše važno, ali nije ni sasvim neindikativno da je od ovih dvanaest opština devet u Federaciji, a (samo) tri su u Republici Srpskoj. U federalnom kontekstu, takođe nije bez ilustrativne vrijednosti podatak da od tih devet opština čak šest ima dominantno hrvatsku većinu. Dragan Čović svakako već godinama tvrdi da je svako odmicanje bh. Hrvata od HDZ-a put u njihovu marginalizaciju pa sada i poraz u Žepču koristi kao dokaz svoje teze. Pošto je u Bosni i Hercegovini najmanje opština sa hrvatskom većinom, činjenica da je u čak šest njih postojao samo jedan kandidat teško može biti slučajna. Otud je, recimo, zanimljivo zašto su među Bošnjacima i Srbima baš po tri opštine bile u takvoj situaciji. Postoji i tu jedna pravilnost, a to je da je većinom riječ o opštinama koje prije rata nisu bile zasebne opštine. Bužim i Teočak ranije nisu bile opštine, nego su to postale poslije rata. Isto, na ponešto drukčiji način, vrijedi za Trnovo (RS) i Istočno Novo Sarajevo. To ipak nije slučaj sa Laktašima i Olovom. Slučaj Laktaša bismo možda mogli povezati sa Dodikovom zavičajnošću, ali ostaje pitanje po čemu je Olovo drukčije od susjednog Kladnja ili Ilijaša. Ali možda i najbizarniji momenat jeste da izlaznost na izborima za načelnika tamo gdje postoji samo jedan kandidat procentualno nije bila manja nego drugdje. U situaciji gdje bi teoretski bilo dovoljno da sam kandidat glasa za sebe, na izbore je ipak izašlo uglavnom više od 50 odsto potencijalnih birača. Izgleda da ljudi misle da su izbori svakako iluzija, bilo da biraju jednog od dva ili tri ili četiri kandidata, bilo da glasaju za jednog i jedinog. To je zasigurno tema za razmišljanje.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
