Galerija kulture (i) sjećanja

Todorovićeva je prije Drugog svjetskog rata studirala slikarstvo u Zagrebu, nakon što se sve dotad školovala u rodnom Sarajevu. Već kao mlada slikarka imala je solidnu reputaciju i nekoliko uspješnih izložbi u inostranstvu.

Nakon Drugog svjetskog rata biva neka vrsta živućeg klasika.

Učestvovala je u osnivanju Udruženja likovnih umjetnika BiH te bila jedan od prvih profesora u tek osnovanoj Školi za primijenjene umjetnosti u Sarajevu, gdje je radila do penzije.

Bila je prva žena u BiH koja je postala redovna članica Akademije nauka Bosne i Hercegovine, a zatim i članica Srpske akademije nauka i umjetnosti. 

LOGOROLOGIJA

Unutar cjeline grada Sarajeva naročito je vezana za naselje Gorica, gdje je živjela praktično cijelog života. Isto naselje imalo je, poznato je, važnu ulogu i u umjetničkom formiranju Emira Kusturice. Oboje su takođe često bili nadahnuti životima i sudbinama tamošnjih Roma.

Nikad se nije udavala i živjela je sa svojom sestrom. Sarajevo je nije zaboravilo, jedna ulica upravo na Gorici nosi njeno ime, ali, eto, nije bilo dovoljno sluha da se njena slikarska baština pažljivije i posvećenije čuva.

U tom smislu je novoosnovana galerija u Istočnom Sarajevu pokazatelj dobrog primjera brige o kulturi sjećanja.

A taj spoj Todorovićeve i Žarka Vidovića takođe ima veliku simboličku težinu i dubinu.

Prva je cijelog života bila primarno vezana za Sarajevo, gdje je uostalom i rođena i umrla i sahranjena. Vidović u Sarajevu nije rođen, rođen je u Tešnju, ali je neke važne životne godine proveo u Sarajevu gdje je i napisao i objavio neke značajne svoje tekstove.

Osim u Sarajevu Vidović je živio i radio i u Zagrebu, a naposljetku i najduže - u Beogradu.

Iz perspektive današnje (dejtonske) Bosne i Hercegovine i današnjeg Sarajeva, Žarka Vidovića bi vrijedjelo pamtiti ako ništa drugo a ono kao čovjeka koji se iskreno i strastveno zalagao za dobre i bratske odnose Srba i Bošnjaka, odnosno muslimana i pravoslavaca te kao čovjeka koji je hrabro i beskompromisno kritikovao zločine nad Bošnjacima i uništavanje islamske kulturne baštine tokom devedesetih.

U svojim sjećanjima na primjere ljudskog herojstva u kontekstu logora, Vidović je s naročitim poštovanjem prizivao uspomene na neke svoje sapatnike muslimane. 

ISTORIJA KAO KONTINUITET

Vidović je donekle slično Danilu Kišu u logorima smrti prepoznao jedan od ključnih fenomena i upravo paradigmatičnu “ustanovu” dvadesetog vijeka.

Govorio je o logorašima kao “posljednjoj srpskoj eliti”. I inače je Vidović bio intelektualac koji je na vrlo pristupačan način znao da predstavlja svoje ideje.

Čisto zarad ilustracije, evo primjera; u jednom intervjuu za politički nedjeljnik “Pečat” nekoliko godina uoči svoje smrti Žarko Vidović je govorio ovako: “Srpska istorija se deli na nemanjićki period koji je značajan po gradnji manastira takve gustine kakva ne postoji ni u jednoj evropskoj zemlji. Reč je o vrhunskim delima umetnosti, freskama i ikonama, a samo portret Svetog Save nastao pre renesanse je remek-delo kakvo ni Italijani ne bi bili kadri da naprave. Ali nemanjićka država nije bila pravoslavna, već je zemlja obeležena manastirima od kojih je svaki predstavljao sedište za misiju. Monasi su bili misionari, zalazili u narod i opravoslavljivali ga. U vreme turske okupacije knez Lazar je rekao: 'Čuvajte Crkvu, izgubili smo državu. To je svetosavski zavet'. On nije na prvo mesto stavio državu, odbivši da bude car. On je želeo da bude čuvar manastira, a upravo su manastiri igrali odlučujuću ulogu u Turskoj koja je bila spremna da se bori protiv katoličkih zemalja. Turska je htela da krene u antikrstaški rat. Od tog momenta Sulejman Veličanstveni koji je želeo da zauzme i Beč i Rim uspostavlja Pećku patrijaršiju i tada počinje misija stvaranja srpske nacije kao zavetne. Mi smo imali manastire, ali je tek sveti knez rekao da se Crkva mora čuvati. To osećanje istorije kao kontinuiteta, kao istog mentaliteta koji zadržava potpuno isti odnos prema smrti, prema Bogu, državi, zemlji, odnos ličnosti o kojoj je raspravljalo sedam sabora to je delo Pećke patrijaršije”.

ŽIVI INTERES

Nova galerija izgleda, kako se to kaže, svjetski, ali mi to ipak nije bio najveći utisak iz večeri otvaranja. Naime, iako su vremenske prilike bile nezahvalne, pošto je temperatura iznenada drastično pala, uz obilne padavine, interes publike je bio ogroman.

Više od stotinu ljudi pojavilo se na otvaranju. S pažnjom su slušali prigodne govore, a s još većom pažnjom gledali slike. Ljudi su tamo, reklo bi se, gladni kulture.

Sutradan se publika okupila i oko okruglog stola, na kojem su među učesnicima bili akademik SANU Matija Bećković, potpredsjednik Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske Milivoje Unković, redovni profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta Crne Gore Boris Brajović, urednik u Zavodu za udžbenike Beograd Dejana Ocić, redovni profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu Miloš Ković, dekan Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu Vladan Bartula te dekan Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta “Sveti Vasilije Ostroški” iz Foče Vladislav Topalović.

Tom prilikom je pročitano i izgovoreno nekoliko intrigantnih diskusija o Žarku Vidoviću i Mici Todorović. Predstavnici fondacije “Žarko Vidović” predstavili su dva najnovija izdanja iz kompleta njegovih djela: “I vera je umetnost” te “Romani Đorđa Ocića”.

Taj važan i ambiciozan projekat nastaviće se narednih mjeseci i godina, a prvi naredni tom trebalo bi da se pojavi prije kraja tekuće godine. Bilo bi dobro da barem dio onih koji su se pojavili na otvaranju galerije koja nosi ime Žarka Vidovića uzmu da čitaju njegove knjige.

Indikativno je da njegovu misao dobro prepoznaje mlađi naraštaj. Ima u Vidovićevom razmišljanju i pisanju nečeg transgeneracijskog što podsjeća na onu pjesmicu Brane Crnčevića po kojoj svi mi dugujemo sebe nekoj djeci i treba da budemo potomci da bismo bili - preci.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.