Laza Lazarević, srpski književnik i ljekar, rođen prije 170 godina: Opisao psihološka i društvena stradanja svog naroda
BANjALUKA - “Sve izbledi, i oduševljenje, i ljubav, i dužnost, i sažaljenje” riječi su srpskog književnika i ljekara Laze Lazarevića, koji je djelima ovjekovječio patrijarhalno srpsko selo i koji smatra se i tvorcem psiholoških pripovjedaka.
Čovjek koji je mnogo darovao srpskom narodu i književnosti rođen je prije 170 godina, a početkom ove godine obilježeno je 130 godina od njegove smrti.
Kad je Laza Lazarević počeo da piše situacija u Srbiji nije bila povoljna. Osamdesetih godina 19. vijeka srpskom zemljom je vladala samovolja i policijsko nasilje. Te godine se pamte po jednoj u krvi ugušenoj buni i izgubljenom ratu. Ekonomske prilike su bile veoma loše, a stare porodične zadruge nisu više postojale. Međutim, selo i seljaci su bili ugroženi, a velikom broju materijalno upropašćenih seljaka pridružio se i dobar broj propalih malih trgovaca i sitnih zanatlija.
Čovjeku kao što je bio Lazarević takav svijet nije bio po ukusu. Vaspitan u patrijarhalnom duhu, s ljubavlju prema porodici, nosio je u sebi otpor prema “novim” ljudima, kojima je i sam nekada pripadao i “novoj” nauci. Jedna od njegovih najznačajnijih pripovjedaka je “Sve će to narod pozlatiti”, koju kritičari smatraju jednom od najsavršenijih priča koja prelazi okvire srpske književnosti. Njome je opisao težak položaj ratnih invalida i odnos tadašnje države prema njima. Vidimo da država nije brinula o njima i da su često morali da prose da bi preživjeli.
Svijet djetinjstva i prvih saznanja o životu činio mu se pravim, jedinim ispravnim. To je bio svijet dobrih ljudi i poštenja. Zato je odlučio da taj svijet ovjekovječi u svojim djelima i stavi ga nasuprot onom u kojem je živio.
Međutim, ipak iako je u tom svijetu vidio spokojstvo Lazarević je prikazao patrijarhalnu porodicu kojoj pojedinac mora da se povinuje. Pa tako u djelu “Švabica” Miša Maričić želi da se oženi djevojkom koja bi mu po svemu odgovarala. Ali, ona je strankinja i on zna da je njegova porodica neće prihvatiti. Shvatanju porodice on žrtvuje svoju ličnu sreću, na šta, možda, ima pravo, ali on žrtvuje i sreću djevojke koju voli, na šta nema pravo.
Kada Mitar u djelu “Prvi put s ocem na jutrenje” na kocki izgubi imanje, njemu niko ne smije da se suprotstavi , jer je on glava porodice. Ili kad pop u “Školskoj ikoni” zaprijeti da će prodati svinje za sitne pare samo radi svog inata, njegovom stavu se niko ne protivi. Isti taj pop pokušava da spriječi kćerku koja želi da sluša samo svoje srce. Onog trenutka kada mu se ona suprotstavila za njega više nije postojala. Taj Lazarevićev patrijarhalni svijet ipak je strašan, iako je pisac želio da ga predstavi idiličnim.
Lazarević je bio jedan od prvih srpskih pripovjedača koji je obratio pažnju na unutrašnji svijet ličnosti i koji se bavio njihovom psihološkom analizom. Oslikao je onaj trenutak kada se u čovjeku dese lomovi, momenat kada poslije pretrpljenog poraza u čovjeku nastane moralni preobražaj. Tako Anoka iz pripovijetke “Na bunaru” u samo jednom momentu spoznaje da je najveća sreća u poslušnosti, a sloboda u pokornosti. Kod Mare u “Školskoj ikoni” taj preobražaj se dešava kada se vraća kući kao pokajnica i u suzama traži oproštaj od oca.
Lazarević je slikajući spoljašnja pokazivanja unutrašnjih nemira dočarao svu jačinu unutrašnjih potresa i dramu koja se u ličnostima dešava. Njegova najznačajnija djela pored navedenih su “Vetar” i “Verter”.
Rad
Laza Lazarević je sve do svoje smrti radio kao ljekar u Beogradu. Svoj radni vijek je posvetio razvoju medicinske nauke, organizaciji i unapređenju bolničkog liječenja u Srbiji. U svom naučnom radu bio je posvećen proučavanju nervnih oboljenja i psihijatriji. Zanimljivo je da je upravo on izvršio prvu operaciju katarakte u Srbiji.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
