Istina o stradanju naroda Kozare skrivana 80 godina: Sutra promocija knjige u Rasavcima kod Prijedora

Zbornik sadrži stručne radove istoričara i publicista iz Republike Srpske, Srbije i Hrvatske, te brojne do sada neobjavljene fotografije i dokumente o stradanju naroda Kozare u Drugom svjetskom ratu.

Na promociji će govoriti autori zbornika Zoran Kos, Radenko Vujasin i Radoja Racanović. U programu učestvuje KUD „Šarenica“ iz Rasavaca, a organizatori promocije su Književna zajednica „Vaso Pelagić“ iz Banje Luke i Srpska pravoslavna crkvena opština Rasavci.

Radove u zborniku imaju istoričari, Boris Radaković iz Prijedora, dr Nemanja Dević iz Beograda i dr Vladimir Šumanović iz Zagreba. Recenzenti su prof. dr Bojan Dimitrijević i prof. dr Veljko Đurić Mišina, a u zborniku su sadržani i publicistički radovi i osvrti Zorana Kosa, Ranka Preradovića, Radenka Vujasina, Radoja Racanovića i Zorana Mačkića.

Jedan od autora zbornika, Zoran Kos kazao je da je prošlo više od 80 godina od stradanja naroda Kozare, a isto toliko nam je trebalo da javno progovorimo o tim stradanjima na ispravan način.

- Da pobjednici pišu istoriju, potvrđeno je i verzijom istorije Bosanske Krajine 1941-1945. godine koju već 80 godina slušamo kao jedinu i svetu istinu. Narod Kozare dobro zna da nije bilo onako kako se javno pripovjedalo. Prvenstveno mislim na to da Kozaru posmatramo kao dio srpske istorije, i da dešavanja na Kozari nazivamo pravim imenom. Kroz ovoj zbornik, koga čine stručni i publicistički radovi, dokumenata, fotografije i svjedočenja, želja nam je da te događaje posmatramo na ispravan način - kaže Kos.

Dodao je da su, obilježavajući značajan datum, 80 godina od ofanzive na Kozari, pokušali da istorijski realno sagledaju kozaračku kataklizmu. 

- Oslobođeni ideoloških predrasuda, želja nam je bila da što objektivnije sagledamo stradanje našeg naroda, prije svega zarad nekih budućih istorijskih istraživanja i kompletiranja istorijske istine o otporu i kozaračkoj borbi u kojoj su nedužni, goloruki narod tukli njemački tenkovi i avioni, te brojčano nadmoćnija ustaško-njemačka pješadija. U svemu je učestvovalo i kvislinško domaće stanovništvo, a žrtve su bili pripadnici srpskog naroda, pravoslavne vjere, oba pola, svih životnih doba. Pokolji su činjeni u kućama, na kućnim pragovima, u dvorištima, na putevima, po šumama, oranicama i livadama, u pravoslavnim hramovima i crkvenim domovima te u logorima, dječijim i sabirnim na čelu sa zloglasnom ustaškom fabrikom smrti Jasenovac - kazao je Kos.

Dodao je da se u zborniku govori i o lijevim skretanjima i malo poznatim događajima kao što je Šošin jarak.

- Dobro je poznato da je Bosanska Krajina zvana i „Krvava Krajina“ jer nema generacije da nije bila u ratu. U Drugom svjetskom ratu uz pomoć Italijana i Nijemaca, prije vojnog poraza Kraljevine Jugoslavije, proglašena je Nezavisna Država Hrvatska. Ustaško vođstvo planiralo je da Banja Luka bude glavni grad što je značilo da na ovim prostorima treba srpski narod pobiti, protjerati i preseliti u Srbiju. Shvativši šta mu se sprema, nakon velikih zločina u Dalmatinskoj zagori, Lici, Baniji, Kordunu i Bosanskoj Krajini, srpski narod je ustao i počeo organizovanje otpora - navodi Kos.

Da nesreće bude veća, vođe ustanka i otpora su se ubrzo zbog ideologije podijelili i zakrvili.

- Jedan od uglednih Srba i ustanički vođa bio je i učitelj Lazar Lazo Tešanović. Istoričari još nisu do kraja razjasnili njegove aktivnosti u ratnom vihoru. Zna se da je kao ratnik pripadao Jugoslovenskoj vojsci u Otadžbini, gubitničkoj strani u ratu. U narodu je ostalo sjećanje da zbog njega i saboraca nije bilo velikih stradanja u javoranskom kraju i dijelovima koje su štitile Tešanovićeve čete. Malo je poznato kako je stradao, a ne zna se ni gdje mu je grob. Ostala su sjećanja koja se već treća generacija usmeno prenosi mlađima - ističe Kos.

On je naglasio da je komunistička ideologija bila temelj tumačenja prošlosti te da stoga i ne treba da čudi da ima štiva sa neumjereno mnogo podataka o komunistima i NOV Jugoslavije.

- Narod sa područja koji su branili četnici, svojevremeno je proglašen krivim za smrt dr Mladena Stojanovića, a oni i danas nose taj krst. Treba podsjetiti da je, dok se pripremala ofanziva na Kozaru, Komunistička partija Jugoslavije radila na razbijanju „velikosrpske hegemonije“ zarad revolucije i proklamovanih ciljeva. Osam decenija živjela je laž da su četnici učestvovali u ofanzivi na Kozari, a jedina je istina da su imali na svom kućnom pragu okršaje sa partizanskim jedinicama i mnogi su zbog toga glavu izgubili. Ukratko, to je bio bratoubilački sukob za potrebe revolucije - rekao je Kos.

Prof. dr Veljko Đurić Mišina u svojoj recenziji pohvalio je napor redakcije da sačini zbornik radova o Kozari.

- Neki tekstovi su zasnovani na naučnim istraživanjima, a neki na izvorima drugog reda (sećanja i slično) koje istoriografija kritički prihvata kao validne. Za pohvalu je i ograda redakcije od sadržaja priloga. To ukazuje na njihovu rešenost da u okvirima jedne nepresušne teme, kao što je velika tragedija srpskog naroda Kozare i Potkozarja, zaslužuje da se kaže i nešto novo u odnosu na ono što je objavljeno u proteklih osam decenija - navodi Mišina.

Dodaje da namjere redakcije mogu biti opravdane ako su željeli da potvrde da tragedija nije bila samo posljedica odnosa Nezavisne Države Hrvatske prema srpskom narodu već da je znatno dublja i zbog srpsko-srpskih odnosa (partizansko-četničkih), što se odrazilo na potonje događaje, naročito u prvim poslijeratnim godinama.

- Primetan je kritički odnos prema izvesnim ličnostima i događajima vezanim za partizanski pokret čega do sada gotovo da i nije nije javni izrečeno ili napisano. Možda je i tu trebalo napraviti simetriju sa četnicima? Zbornik nije klasičan produkt naučno-istraživačkih projekata već zbir naučno-popularnih priloga. U zborniku je mnogo toga prvi put javno rečeno o stvarima o kojima se decenijama ćutalo jer to nije bilo korisno za opšte ocene prošlosti koje su bile pune anacionalne ideologije - navodi Mišina u recenziji.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.