Svako selo ima svoj zaštitni znak, a jedno malo i neobično nalazi se na ivici srbačke opštine

Temelje su mu udarili upravo doseljenici iz Češke krajem 19. vijeka, a njihovi potomci i danas, gotovo 130 poslije, žive pod obroncima Motajice gdje čuvaju tradiciju i običaje naroda iz kojeg potiču.

Nova Ves je osnovana u okviru austrougarskog plana naseljavanja seljaka, a prvi Česi su tu stigli 1894. godine. Istorijski zapisi govore da je do 1937. na tom području živjelo oko 70 porodica koje su prenijele mještanima svoja znanja, naročito u pogledu obrade zemlje i razvoja infrastrukture dok su od drugih naroda prihvatali i njihove običaje.

U češkim porodicama, koje su se prve doselile, bile su zanatlije koje su svoja umijeća koristile u izgradnji brojnih objekata, a njihovi potomci čuvaju od zaborava i sjećanje na to da su upravo Česi na današnje prostore sela prvi donijeli krompir kao povrtarsku kulturu, ali i vinovu lozu.

Doseljenici su, kako su godine odmicale, novu zemlju sve više gledali kao svoju, ali su se i dalje držali zajedno. Ubrzo po dolasku, pokrenuta je i inicijativa za izgradnju crkve koja je i završena do Božića, 25. decembra 1938, a tih dana je sagrađen i jedan dom u selu, koji je i dalje prepoznatljiv kao Dom češke besjede koji im je služio i služi za druženja, uz njegovanje tradicionalnih čeških plesova i pjesama.

Dom je, donacijom novca vlade Češke, obnovljen 2000. godine, a danas u tom malom selu živi tek nekoliko čeških porodica. Ostale su se, silom prilika, raselile širom zemalja bivše Jugoslavije i u druge krajeve, ali mnogi se, na jedan važan dan u godini, nađu na istom mjestu.

Taj važan dan je u septembru kada se proslavlja  Mala Gospa, kojoj je i posvećen crkveni hram sela, pa su "češke besjede" i danas žive.

Predsjednik Udruženja Čeha Vjekoslav Kratofil ističe da daju sve od sebe da održe živim sjećanje na puteve kojima su prvi sunarodnici stigli u ove krajeve, na sve što su uradili i ono što ih čini dostojnim predaka. Ipak, ne krije da ih je u selu sve manje i da se sve aktivnosti mahom svode na druženje, pjesmu i igru te njegovanje češkog govora.

- U Novoj Vesi se sastajemo jednog godišnje, u septembru, kada proslavljamo godišnjicu doseljavanja Čeha, a odemo i do Maćinog brda kod Prnjavora kao i Prijedora, Banjaluke. U tim mjestima su aktivna četiri udruženja - rekao je Kratofil koji je priznao da je sve manje i članova u samoj Novoj Vesi te da ih je većina sada nastanjena u Sloveniji, Austriji, Njemačkoj.

U samom selu danas, kaže, živi tek sedam čeških porodica.

- Oni su i dalje ta spona, nit sa onima koji su prije gotovo 130 godina došli u ove krajeve. Ostala je većinom starija populacija - istakao je Kratofil.

Dodaje da je Dom, u kojem se sastaju, u više od dvije decenije nakon obnove u dobrom stanju.

- Naredne godine je tačno 130 godina od doseljavanja Čeha u Novu Ves. To nije kratak period i dovoljno govori o našoj volji da sačuvamo i sjećanje na njih, običaje, jezik, tradiciju i sve ono po čemu je, zahvaljujući njima, Nova Ves i danas poznata i posebna – zaključio je Kratofil.

Srbački istoričar i publicista Danilo Košutić svojevremeno je isticao da se naselje, koje su formirali češki doseljenici, u početku zvalo Kobaš, od marta 1901. Kobaški Lug, da bi 16. oktobra 1908. godine promijenilo svoj naziv u Nova Ves.

Imena 25 domaćina prvih doseljenika uklesana su na spomen-ploči koja je 1954, povodom 60. godišnjice dolaska, postavljena na Domu u selu.

Knjiga o doseljavanju

Dolazak Čeha i njihov život sa lokalnim stanovništvom najbolje je opisao srbački profesor Miroslav Stojković koji je objavio knjigu "Nova Ves od 1894. do 2004. godine". Riječ je o monografiji u kojoj je opisan put 25 čeških porodica i preko 100 njihovih članova koji su stigli na ove prostore kao kolonisti 1894. Knjiga ima više od 600 stranica, 900 fotografija, te na desetine faksimila i porodičnih rodoslova.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.