FELjTON: 25 godina Narodne skupštine RS (1991-2016): Devet izbora poslanika na tri načina
Narodna skupština RS je od osnivanja jednodomni parlament, a broj narodnih poslanika, sastav i izbor utvrđivao je Ustav.
Sama Skupština bira predsjednika i potpredsjednike iz reda narodnih poslanika. Poslije konstituisanja i izbora predsjednika i potpredsjednika, formiraju se radna tijela i klubovi poslanika i usvaja poslovnik o radu.
Uključujući i prve višestranačke izbore 1990, narodni poslanici su birani devet puta i na tri načina, odnosno primjenom triju različitih izbornih postupaka. Prvi izbori sprovedeni su po izbornom zakonodavstvu i pravilima SRBiH, odnosno prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika u skupštine društveno-političkih zajednica, drugi, treći, četvrti i peti po pravilima međunarodne zajednice, odnosno OEBS-a i Privremene izborne komisije (PIK), a šesti, sedmi, osmi i deveti po Izbornom zakonu BiH.
Broj narodnih poslanika je bio stalno otvoreno pitanje. Više puta je pokušavano da broj od 83 poslanika bude povećan. Narodna skupština je na zasjedanju u Banjaluci 24. aprila 1993. donijela odluku o spajanju skupština RS i Republike Srpske Krajine, čime bi se broj narodnih poslanika povećao na 164 (82 + 82), ali odluka nije realizovana. Izmijenjenim Ustavom iz 1993. i Zakonom o izboru narodnih poslanika i odbornika 1994, utvrđeno je da Skupština broji 120 poslanika, koji se biraju na četiri godine, ali je ustavnim amandmanima iz 1996. ostavljeno da Skupštinu i dalje čine 83 narodna poslanika.
Od osnivanja, 24. oktobra 1991. godine, Skupština je radila kao jedinstven poslanički klub, iako su je činili predstavnici više političkih stranaka. Na 48. sjednici, 30. decembra 1994, grupa poslanika sa Miloradom Dodikom na čelu, koji su na izborima 1990. bili kandidati Saveza reformskih snaga i Socijalističke demokratske partije (bivši Savez komunista), formirala je Klub nezavisnih poslanika. Od tada Skupština radi kao višestranački parlament.
Dolaskom OEBS-a u BiH onemogućeni su izbori narodnih poslanika po izbornom zakonu koji je donijela Narodna skupština. Pitanje izbora regulisano je Mirovnim sporazumom, odnosno Aneksom 3 o izborima i Pravilima PIK-a BiH. RS i FBiH su bile dužne da, bez obzira na postojeće ustavno uređenje, izborno zakonodavstvo i pravila o izborima, primjenjuju pravila i propise koje je nametnula međunarodna zajednica. Poslanički mandat skraćen je na dvije godine, a izbore je sprovodio OEBS.
Na prvim poslijeratnim izborima, 13-14. septembra 1996, birana su četiri nivoa vlasti: Narodna skupština RS, predsjednik i potpredsjednik RS, Parlamentarna skupština BiH i srpski član Predsjedništva BiH. Na izborima je za narodne poslanike u RS glasalo 1.132.818 birača. Nevažećih listića je bilo 45.055.
Izborni rezultati omogućili su predstavnicima devet lista ulazak u Narodnu skupštinu: SDS (srpskih zemalja) - 45 mandata (52,31 odsto), SDA - 14 (16,31 odsto), Narodni savez za mir i progres - 10 (53 odsto), Srpska radikalna stranka RS - šest (6,67 odsto), Demokratsko-patriotski blok RS - dva (3,02 odsto), Stranka za BiH - dva (2,35 odsto), Združena lista za BiH - dva (2,05 odsto), Srpska stranka Krajine - jedan (1,60 odsto) i Srpska patriotska stranka - jedan poslanički mandat (1,33 odsto).
Konstitutivna sjednica drugog saziva Narodne skupštine održana je 19. oktobra 1996. u Banskom dvoru u Banjaluci uz intoniranje himne RS "Bože pravde". Ovom sjednicom nastavljen je parlamentarni rad u RS. Sjednici je prisustvovao veliki broj gostiju iz zemlje i inostranstva. Za predsjednika Skupštine izabran je dr Dragan Kalinić, za potpredsjednike Miroslav Vještica i prof. dr Nikola Poplašen, a za generalnog sekretara Staka Gojković.
Skupštinu izabranu na izborima 1996. raspustila je 3. jula 1997. predsjednik Republike prof. dr Biljana Plavšić. To raspuštanje Skupština nije prihvatila, već je nastavila rad donoseći akte koji će kasnije biti poništeni.
Zakonom o izbornim jedinicama za izbor poslanika u Narodnu skupštinu RS od 10. septembra 1997. podijeljena je teritorija RS na deset izbornih jedinica - Banjaluka, Bijeljina-Brčko, Gradiška, Doboj, Zvornik, Mrkonjić Grad, Prijedor, Srbinje, Srpsko Sarajevo i Trebinje. Svaka od njih nosila je određeni broj poslanika.
(Nastaviće se)
Pišu: mr Bojan Stojnić, Verica M. Stošić, mr Goran Đuran
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
