Dok nismo imali razvijenu štednju, investicije formirane na bazi uvoza strane akumulacije, dakle uvoza strane štednje. Razvoj zasnovan na domaćoj štednji pouzdaniji, jer sprečava ekonomiju zavisnosti
ORGANIZACIJA bankarskog sistema i stabilnost domaće valute osnovni su razlog što su građani BiH novac počeli da povjeravaju bankama.
Od oko 300 miliona ukupne ušteđevine krajem 2000. godine, polovinom ove godine štednja na nivou BiH dostiže četiri milijarde i 800 miliona maraka. Stabilnost domaće valute, uz osiguranje depozita, u proteklom periodu učinili su svoje.
U Republici Srpskoj, u odnosu na proteklu godinu, za devet mjeseci ove godine štednja bilježi rast od 23 odsto.
- Monetarna stabilnost obezbjeđuje štednju u domaćoj valuti. U poređenju sa državama iz okruženja koje nemaju sistem valutnog odbora, građani i dalje preferišu držanje novca u evrima i drugim stranim valutama - riječi su profesora ekonomskih nauka dr Nove Plakalovića.
Bankarski sistem kod nas je veoma unaprijeđen, dodaje on, prije svega zahvaljujući privatizaciji, restrukturisanju i konsolidaciji, odnosno pristizanju stranog kapitala i jakoj superviziji, koja obezbjeđuje pouzdanost i sigurnost bankarskog sektora. To građani prepoznaju i stoga svoj novac ulažu u banke.
U našim prilikama, porast štednje, ipak, treba posmatrati u svjetlu društvenog raslojavanja, u kojem manji dio stanovništva ima mogućnost da štedi, dok većini ne pretekne za odgođenu potrošnju.
Odnos ekstremnog siromaštva i porasta štednje kod nas, Plakalović objašnjava činjenicom da mnogi rade u "sivoj ekonomiji", zarađujući za puko preživljavanje.
Ne treba zanemariti, dodaje on, da se u BiH ogroman priliv bilježi po osnovu doznaka. Mnogo je naših građana u inostranstvu koji šalju novac svojima u zemlji. Dio tog novca ostaje u bakarskom sistemu, koji ih usmjerava u razvoj domaće ekonomije.
- S obzirom na to da u posljednje vrijeme BiH bilježi ekonomski rast, odnosno rast društvenog proizvoda, i porast štednje je odraz ukupnih ekonomskih prilika kod nas. Po osnovu ekonomskog i rasta društvenog proizvoda ostvaruju se veći dohoci, što povećava prostor za štednju. Ipak, dosta se novca još uvijek nalazi van bankarskog sektora. To dokazuje i zamjena njemačke marke za evro 2001. godine, kada je u bankarski sistem ušlo blizu pet milijardi njemačkih maraka. Samo izuzetne okolnosti izvlače sredstva iz "slamarica" i kanališu ih u ekonomski razvoj - veli Plakalović.
Neko je sklon štednji, a neko potrošnji. Slično je i na nivou države. Kultura štednje formira se na ličnom, porodičnom, privrednom, društvenom nivou...
- Štednja koja se formira u javnom sektoru - državnim institucijama i javnoj upravi, predstavlja višak javnih prihoda u odnosu na javne rashode. O ovim kategorijama štednje treba posebno voditi računa kada se razmatra ukupan nivo štednje u nekoj ekonomiji. Usmjeravanje društvene štednje u namjene koje će dati maksimalan prinos, suština je ove priče - poruka je profesora Plakalovića.
Dok nismo imali razvijenu štednju, investicije su se formirale na bazi uvoza strane akumulacije, dakle uvoza strane štednje, dodaje Plakalović. Razvoj zasnovan na domaćoj štednji pouzdaniji je, prema njegovim riječima, jer sprečava ekonomiju zavisnosti.
N. RISOJEVIĆ
PRIMJER SRBIJE
Značaj koncentracije slobodnog novca u regularne tokove, po riječima profesora Nove Plakalovića, najbolje ilustruje ovogodišnji primjer iz Srbije.
- Povodom ovogodišnjeg Dana štednje, nastojeći da stimuliše štednju u bankama, Narodna banka Srbije oslobodila je tamošnje banke izdvajanja obavezne rezerve. Tako su banke za uloge u evrima mogle da ponude kamatu na štednju od 10 do 11 odsto. Za sedam dana prikupljeno je više od 310 miliona evra, koji su novi investicioni potencijal Srbije - veli Plakalović.
