Statistika skener za svaku zemlju

Ovu ulogu dobila je još 1997. godine kada je donošen prvi Zakon o CB BiH, a tada joj je kao redovan zadatak data kompilacija i diseminacija određenih statistika. To su, prije svega, monetarna i finansijska statistika, statistika spoljnog sektora, a 2003. godine započinje i sa kompilacijom i diseminacijom statistike vladinih finansija. Najznačajnije komponente statistike spoljnog sektora su statistika platnog bilansa i međunarodne investicione pozicije.

- CB BiH je svojim aktivnostima prisutna globalno kao i centralne banke većine zemalja u svijetu, te otud i potreba da svoje aktivnosti sprovodi u skladu sa globalno postavljenim principima i standardima i da rezultate tih aktivnosti prikaže na način koji će biti uporediv i razumljiv na međunarodnom nivou. CB stoga pri kompilaciji i diseminaciji statistika slijedi međunarodno priznate standarde, metodologije i smjernice - istakli su u CB.

Metodologija

Vodeću ulogu u kreiranju metodologije za kompilaciju i diseminaciju statistike platnog bilansa i međunarodne investicione pozicije još od 1948. godine ima Međunarodni monetarni fond (MMF). Od tada konstantno razvija i unapređuje metodologiju i smjernice koje omogućavaju kompilaciju, konzistentne, pouzdane i na vrijeme kompilirane i objavljene statistike platnog bilansa. Iz te činjenice proizlaze pravo, ali i obveza svih članica MMF-a da kompiliraju i izvještavaju o statistikama platnog balansa i međunarodne investicione pozicije.

MMF je vodeća, ali ne i jedina institucija koja se bavi unapređenjem metodologije. Evropska centralna banka (ECB) i Evropska komisija (putem Evrostata - institucija EU koja je odgovorna za kompilaciju i diseminaciju statistike), te druge međunarodne organizacije, a i nacionalni kompilatori statistika imali su značajan doprinos u njenom dosadašnjim unapređenju.

- Stoga, možemo reći da je proces unapređenja metodologije otvoren proces u kojem pored relevantnih međunarodnih institucija i stručnjaci iz cijelog svijeta mogu dati svoj doprinos. Inače, ECB i Evrostat u pojedinim dijelovima izvještavanja o platnom bilansu su nešto zahtjevniji u vezi sa analitikom izvještavanja. Sa tom vrstom problema CB BiH se već polako hvata u koštac kroz primjenu određenih IPA projekata, kojima nastoji u potpunosti uskladiti statistike koje kompilira sa zahtjevima EU - istakli su u CB BiH.

Platni bilans i međunarodna investiciona pozicija

Platni bilans neke ekonomije predstavlja statistički izvještaj koji sistemski, za određeno vremensko razdoblje, prikazuje ekonomske transakcije te ekonomije s ostatkom svijeta. Razdvajanje ekonomije od ostatka svijeta zasniva se na principu rezidentnosti koja je precizno definisana primijenjenom metodologijom. U skladu sa metodologijom rezident neke ekonomije je fizički ili pravni subjekat koji boravi u toj ekonomiji godinu i duže (razdoblje boravka može biti i kraće, ali postoji jasna namjera subjekta da će boravak trajati najmanje godinu). Transakcija se, međutim, definiše kao ekonomski tok koji reflektuje nastajanje, transformaciju, promjenu, transfer ili poništenje ekonomske vrijednosti. To uključuje promjenu vlasništva nad robom ili finansijskim sredstvom, pružanje usluge ili angažovanje radne snage ili kapitala.

- Glavne komponente platnog bilansa su tekući, kapitalni i finansijski račun. Tekući račun uključuje transakcije uzrokovane uvozom i izvozom robe i usluga, te primarni i sekundarni dohodak. Osnovne komponente kapitalnog računa su kapitalni transferi i nabavka ili prodaja neproizvedenih nefinansijskih sredstava. Finansijski račun se sastoji od više komponenti - direktne investicije, portfeljne investicije, finansijski derivati, ostale investicije (ostali vlasnički kapital; gotovina i depoziti; krediti; osiguranja, penzije i ostale garantne sheme; trgovinski krediti i avansna plaćanja; ostala finansijska potraživanja ili obaveze i specijalna prava vučenja kao neto stvorene obaveze), te rezervna aktiva. Kao posebna bilansna stavka, a zbog nemogućnosti apsolutnog mjerenja svih transakcija koje se odvijaju između rezidenata i nerezidenata jedne ekonomije, izračunavaju se neto greške i propusti - objasnili su u CB.

Za razliku od platnog bilansa koji statistički prikazuje tokove, odnosno transakcije između rezidenata i nerezidenata neke ekonomije, međunarodna investiciona pozicija prikazuje stanje ukupne finansijske aktive i pasive neke ekonomije. Pored toga, izvještaj prikazuje i kao bilansnu stavku neto investicionu poziciju posmatrane ekonomije, a to u stvari prikazuje da li se radi o ekonomiji koja posuđuje kapital od ostatka svijeta ili o ekonomiji koja višak sredstava plasira u ostatak svijeta.

Iskustva CB BiH

Iskustvo CB BiH u kompilaciji, odnosno kreiranju ovih statistika za BiH svodi se na nekoliko koraka.

- Prije svega, to je savladavanje metodoloških uputstava, potom izbor najadekvatnijeg načina prikupljanja određenih setova podataka i informacija, kreiranje obrazaca koji će se koristiti da se od izvještajnih jedinica prikupe neophodni podaci, statistička obrada prikupljenih podataka, kreiranje izvještajnih tabela za publikovanje kompiliranih statistika, te distribucija, odnosno diseminacija statističkih izvještaja - kažu u CB.

BiH se svrstala među prvih pet zemalja u svijetu koje su primijenile šesto izdanje metodologije u skladu sa preporukama MMF-a.

Pri kompilaciji predmetnih statistika za CB BiH su primarna četiri načina prikupljanja podataka. Direktna istraživanja, odnosno prikupljanje podataka direktnim pristupom izvoru podataka - kompaniji sve je više zastupljen u svijetu, a pogotovo u evropskim zemljama zbog određenih ograničenja kada se radi o nekim drugim načinima.

- CB trenutno sprovodi šest direktnih istraživanja i na taj način prikupljamo podatke o direktnim stranim investicijama, trgovinskim kreditima i avansima, uslugama transporta, osiguranja i telekomunikacionim uslugama - navode u CB.

Statistički i administrativni izvori podataka podrazumijevaju korišćenje publikacija ECB, BIS banke, OECD-a, EUFOR-a, Vesterwuniona, ambasada i međunarodnih organizacija u BiH, statističkih zavoda zemalja iz okruženja, te raznih ministarstava na nivou BiH, domaćih statističkih institucija i fondovi penzijsko-invalidskog osiguranja.

- Druge statistike kompilirane u CB BiH podrazumijevaju statistiku monetarnog i finansijskog sektora, vladinih finansija, bankarstva, trezora, monitoring i analizu i računovodstvo. Sistem evidentiranja međunarodnih transakcija kao četvrti način prikupljanja podataka podrazumijeva izvještaje komercijalnih banaka u BiH o obavljenim transakcijama plaćanja i naplate za klijente banaka - istakli su u CB BiH navodeći da su samo prilikom direktnih istraživanja u direktnom kontaktu sa gotovo 2.500 izvještajnih jedinica.

Kompiliranje izvještaja o platnom bilansu CB obavlja tromjesečno, a o međunarodnoj investicionoj poziciji godišnje.

Kretanja u globalnoj ekonomiji

Razvoj i unapređenje metodologije prati najznačajnija kretanja u globalnoj ekonomiji. Imajući to na umu, može se reći da je šesto u odnosu na peto izdanje metodologije za kompilaciju statistike platnog bilansa i međunarodne investicione pozicije nastalo kao rezultat sljedećih kretanja:

-        Globalizacija ekonomije (posljednjih decenija značajno su povećane i prisutne prekogranične usluge obrade i dorade robe, kompleksnija je struktura kompanija i veća mobilnost radne snage)

-        Značajno fokusiranje analiza na bilans stanja (novo izdanje metodologije detaljno obrađuje i međunarodnu investicionu poziciju, što se reflektovalo i na sam naziv metodološkog priručnika)

-        Inovacije na finansijskom tržištu (pojavljivanje sve kompleksnijih finansijskih instrumenata)

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.