Moderan platni promet štedi vrijeme i novac
Sarajevo - Modernizacijom platnog prometa došlo je do značajnih poboljšanja, poput povećane brzine transfera transakcija, smanjenja troškova i usvajanja evropskih standarda, istakli su u Centralnoj banci BiH.
Pripreme za prelazak platnog prometa u banke počele su sredinom 2000. i trajale oko pola godine. Platni promet u BiH 5. januara 2001. godinu su od Zavoda za platni promet (ZPP, ZAP i SPP) preuzele komercijalne banke. Dozvole za obavljanje platnog prometa od agencija za bankarstvo RS i FBiH dobilo je 40 od ukupno 57 banaka. U platnom prometu BiH danas učestvuje 28 banaka.
- U osnovi u unutrašnjem platnom prometu postoje dvije vrste transakcija - unutarbankarske i međubankarske. U slučaju unutarbankarskih platnih transakcija kada dva klijenta imaju račun u istoj komercijalnoj banci, izvršavanje takvog transfera se završava u toj banci prebacivanjem sredstava sa računa nalogodavca na račun onoga kome su sredstva upućena. Ovi nalozi ne prolaze kroz sisteme u Centralnoj banci. S druge strane međubankarski platni nalozi podrazumijevaju plaćanja između klijenata koji imaju račune u različitim komercijalnim bankama. Ti nalozi moraju proći kroz sisteme u Centralnoj banci. Ti sistemi su RTGS (Real Time Gross Setllement), odnosno BPRV (bruto poravnanje u realnom vremenu) i drugi sistem žiro kliring, koji radi na principu neto poravnanja - objasnili su u Centralnoj banci BiH.
BPRV sistem je u potpunosti baziran na SWIFT-u (međunarodna mreža u koju su uvezane uglavnom sve banke u svijetu). To podrazumijeva da banka iz BiH koja želi raditi unutrašnji platni promet mora biti članica SWIFT-a. Sistem je vrlo efikasan i omogućava poravnanje između banaka promptno.
- To znači da banka pošiljalac, putem SWIFT mreže, šalje platni nalog (u svoje ime ili u ime klijenta) drugoj banci na izvršenje. Banka primalac, odmah prima nalog i u mogućnosti je da isplati sredstva klijentu, jer je istovremeno dobila pokriće na svom računu u Centralnoj banci. Dakle, radi se o bruto poravnanju, tj. nalozi se izvršavaju jedan po jedan, odmah po njegovom slanju iz banke. Kroz ovaj sistem mogu se slati svi nalozi bez obzira na iznos, ali ako je nalog veći od 10.000 KM onda se mora realizovati ovim putem. U komercijalnim bankama uglavnom koriste oznaku “hitno” za korišćenje ovog sistema. Plaćanje ovim sistemom je skuplje i u praksi se koristi uglavnom za velike iznose koji prelaze 10.000 KM - kažu u Centralnoj banci.
Za ova plaćanja Centralna banka naplaćuje komercijalnim bankama naknade bez obzira na iznos - 1,2 KM za nalog izvršen do 12 sati, a tri marke za nalog izvršen iza 12 sati. S druge strane komercijalne banke klijentima naplaćuju naknade u skladu sa sa svojom poslovnom politikom.
Drugi sistem je žiro kliring sistem i radi na principu neto poravnanja. Za potrebe ovog sistema Centralna banka je uspostavila posebnu telekomunikacionu mrežu na nivou BiH, u koju su uključeni i njeni organizacioni dijelovi - glavna banke u Banjaluci, Sarajevu i Mostaru.
- Neto poravnanje se odvija u tri dnevna ciklusa - 10, 13 i 15 sati. Komercijalne banke pripremaju naloge klijenata (koji nemaju oznaku hitno i koji su manji od 10.000 KM). U pomenuta vremena Centralna banka prikuplja sve naloge i obavlja njihovo neto poravnanje, nakon čega, za neto salda zadužuje/odobrava račune banaka. Po izvršenom finalnom poravnanju, originalni nalozi se prosljeđuju komercijalnim bankama s ciljem njihove konačne realizacije - pojašnjavaju u Centralnoj banci.
Naknade koje Centralna banka naplaćuje komercijalnim bankama za ova plaćanja bez obzira na iznos su deset feninga za nalog izvršen u prvom poravnanju, 15 feninga u drugom poravnanju i 20 feninga za nalog izvršen u trećem poravnanju.
Sistemi su neprekidno i bez zastoja u funkciji od 5. januara 2001. godine zahvaljujući najkvalitetnijim tehničkim i telekomunikacionim rješenjima. Osim sistema na primarnoj lokaciji u Sarajevu, instaliran je identičan sistem u Banjaluci, koji bi bio stavljen u funkciju u slučaju nemogućnosti rada sa primarne lokacije.
Struktura prometa
Kroz sistem BPRV godišnje se realizuje svega dva odsto naloga čija vrijednost prelazi 80 odsto ukupnog iznosa svih međubankarskih naloga. Kroz sistem žiro kliringa godišnje se realizuje oko 98 odsto naloga čija vrijednost je manja od 20 odsto ukupnog iznosa svih međubankarskih naloga.
Značajno je napomenuti da su BPRV i žiro kliring sistem otvoreni za rad svim radnim danima od osam do 16 časova, osim subote i nedjelje, te 1. i 2. januara i 1. i 2. maja.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
